Abstrakt

W artykule omówiono zakres znaczeniowy terminów „przepisy prawa podatkowego” i „ustawa podatkowa” Ustalenie zakresu znaczeniowego omawianych terminów jest istotne między innymi dla definicji obowiązku podatkowego, roku podatkowego, powstania zobowiązania podatkowego, zakresu przepisów podlegających interpretacji urzędowej, zakresu uprawnień i obowiązków podlegających sukcesji lub kontynuacji w przypadku transformacji podmiotowych oraz w wielu innych istotnych kwestiach.

Wstęp

Ordynacja podatkowa¹ w wielu przypadkach posługuje się terminami „przepisy prawa podatkowego” i „ustawa podatkowa”. Mimo że terminy te zostały zdefiniowane w art. 3 pkt 1 i 2 OrdPU, ich interpretacja nie jest oczywista; tymczasem sposób rekonstrukcji ich znaczenia w wielu przypadkach determinuje kształt norm prawnych decydujących o sytuacji prawnej dłużnika lub wierzyciela podatkowego. Przed analizą znaczenia obydwu terminów należy zaznaczyć, że są one ze sobą ściśle powiązane – z art. 3 pkt 2 OrdPU wynika bowiem, że każdy przepis ustawy podatkowej stanowi przepis prawa podatkowego, a zarazem żaden przepis ustawy niebędącej ustawą podatkową nie stanowi przepisu prawa podatkowego². Okoliczność ta sprawia, że interpretacja pierwszego z wymienionych terminów stanowić będzie jednocześnie o znaczeniu drugiego z nich.

Ustalenie zakresu znaczeniowego omawianych terminów jest istotne między innymi dla definicji obowiązku podatkowego, roku podatkowego, powstania zobowiązania podatkowego, zakresu przepisów podlegających interpretacji urzędowej, zakresu uprawnień i obowiązków podlegających sukcesji lub kontynuacji w przypadku transformacji podmiotowych oraz w wielu innych istotnych kwestiach.

Definicja ustawy podatkowej

W doktrynie prawa podatkowego funkcjonuje pojęcie ustawy podatkowej jako – w najbardziej ogólnym ujęciu – ustawy wydanej w celu nałożenia podatku i określającej jego konstrukcję prawną³. Do tego pojęcia nawiązują uregulowania konstytucyjne: w art. 123 Konstytucji⁴ używa się terminu „ustawa podatkowa”, natomiast w art. 217 formułuje się pośrednio pojęcie ustawy nakładającej podatki, czyli właśnie – jak należy wywnioskować – ustawy podatkowej. Ustawy podatkowej w tym znaczeniu nie należy jednak utożsamiać z pojęciem ustawy podatkowej ukształtowanym na gruncie OrdPU. Pojęcia te oznaczone są wprawdzie tym samym terminem⁵, ich treść i rola w systemie prawa są jednak zupełnie inne. Zaznaczyć więc należy, że ze względu na różne cele i zakresy ich zastosowania niewłaściwie są podnoszone niekiedy zarzuty co do niezgodności definicji z OrdPU z definicją ustaloną na gruncie Konstytucji⁶. Definicje te nie są od siebie w żaden sposób zależne. Zdefiniowanie ustawy podatkowej w OrdPU (termin ten wykorzystywany jest na techniczne w zasadzie potrzeby wyłącznie tego aktu normatywnego) nie ma żadnego wpływu na obowiązek stanowienia podatków w drodze ustawowej, wynikający z art. 217 Konstytucji⁷.

I tak, zgodnie z art. 3 pkt 1 OrdPU, ustawą podatkową jest ustawa:

1) dotycząca podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych,

2) określająca podmiot, przedmiot opodatkowania, powstanie obowiązku podatkowego, podstawę opodatkowania, stawki podatkowe oraz

3) regulująca prawa i obowiązki organów podatkowych, podatników, płatników i inkasentów, a także ich następców prawnych oraz osób trzecich.

Ustawa dotycząca podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych

Zasadne jest tutaj interpretowanie słowa „dotyczące” zgodnie z jego językowym znaczeniem („odnoszący się do kogoś lub czegoś”⁸). Kryterium „dotyczenia podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych” jest jednak nieostre i przez to mało przydatne do określenia zakresu znaczeniowego ustawy podatkowej. Oprócz bowiem typowych ustaw dotyczących podatków (na przykład ustaw podatkowych w rozumieniu Konstytucji), regulujących elementy konstrukcyjne podatków, podatków jako dochodów publicznych dotyczy także na przykład ustawa z 30.6.2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104 ze zm.) czy ustawa z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 88, poz. 539) – w zakresie, w jakim określają one udziały jednostek we wpływach z podatków. Przepisy tych ustaw konstruują normy prawa budżetowego, a nie podatkowego, w związku z czym ich kwalifikacja jako przepisów prawa podatkowego⁹ na gruncie OrdPU jest nieprawidłowa.

Ponadto warto zauważyć, że przez „podatek” OrdPU rozumie [...]