Abstrakt

Od 2 lat, to jest od 1.1.2007 r., funkcjonują w polskim systemie prawnym w ustawach regulujących opodatkowanie dochodów osób fizycznych i prawnych przepisy pozwalające na dokonywanie kwalifikacji w koszty uzyskania przychodów jednorazowych odpisów amortyzacyjnych od zakupu środków trwałych w kwocie do 50 000 euro w roku podatkowym.

Wprowadzenie

Dnia 5.5.2009 r. ustawą o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych¹ zwiększono wysokość odpisu w latach 2009–2010 do kwoty 100 000 euro.

Na tle stosowania niniejszych przepisów warte rozważenia są 3 kwestie. Po pierwsze, najważniejsza, zakres przedmiotowy zmian w przepisach. Po drugie, wpływ regulacji wspólnotowych na zakres stosowania polskich przepisów podatkowych, gdzie przepisy wspólnotowe dla tej regulacji prawnej wprowadzają dodatkowe zasady i kryteria stosowania odpisów amortyzacyjnych. Po trzecie, kwestia cykliczności korzystania z preferencji podatkowej w postaci jednorazowego odpisu amortyzacyjnego. Zastanawia to – czy podatnicy uprawnieni, o których będzie mowa poniżej, po skorzystaniu z tej ulgi podatkowej w maksymalnej wysokości w danym roku mogą dokonać ponownie kolejnych jednorazowych odpisów amorty­zacyjnych od nabycia środków trwałych w następnych ­latach?

Dotychczas w opracowaniach, interpretacjach w literaturze fachowej poruszano w zakresie omawianej tematyki głównie zasady kwalifikowania podmiotów mogących skorzystać z tej preferencji podatkowej² oraz opisywano sposób dokonywania odpisów amortyzacyjnych w la­tach kolejnych dla środków trwałych, wobec których już zastosowano częściowy jednorazowy odpis do kwoty 50 000 euro³. Rzadkość interpretacji w zakresie wielokrotności stosowania ulgi wynika zapewne z faktu, że nie ugruntowała się jeszcze praktyka organów skarbowych w zakresie stosowania tych przepisów. Kontrole podatkowe w zakresie podatku dochodowego za 2008 r. (a więc drugi rok stosowania przepisów) z istoty swojej się jeszcze nie odbywały.

Ratio legis regulacji

Przepisy podatkowe wprowadzają preferencje dla dwóch grup podatników. Pierwsza grupa to podmioty rozpoczynające działalność gospodarczą. Druga to „mali podatnicy”.

Państwo wprowadziło preferencje podatkowe dla firm w ich początkowym okresie działalności. Zmierzają one do zmniejszenia obciążeń podatkowych nakładanych na podatników w szczególnie trudnym dla nich okresie. Z reguły wtedy właśnie podmioty ponoszą duże nakłady na zakup parku maszynowego, materiałów potrzebnych do rozruchu produkcji czy handlu. Jednorazowe odpisy amortyzacyjne znajdują więc uzasadnienie i wychodzą naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców. Ideą tego rozwiązania jest to, aby nowo powstała firma przeznaczała wypracowane zyski na nowe inwestycje, zamiast odprowadzać odpowiednio wysoki podatek dochodowy do budżetu państwa. Zmiany wprowadzone ustawą z 5 marca tego roku są elementem rządowego Planu Stabilności i Rozwoju. Autorzy zwracali szczególną wagę na powiązanie zmian ustawowych z polepszeniem kondycji finansowej przedsiębiorstw w celu utrzymania zatrudnienia na obecnym poziomie lub nawet jego zwiększeniem. Tegoroczna nowelizacja przepisów modyfikuje zakres stosowania ulgi. Wprowadza dla podmiotów, które rozpoczęły działalność w 2008 lub 2009 r., możliwość korzystania z podwyższonego limitu także w roku kolejnym po roku, w którym powstały. A zatem podmiot, który powstanie w 2009 r., będzie mógł korzystać z ulgi w latach 2009 i 2010. Warto zwrócić także uwagę, że rozwiązanie to jest niezależne od tego, czy podmiot posiada zysk, czy poniósł stratę w rozumieniu przepisów podatkowych. Jeżeli jednorazowa amortyzacja zwiększa stratę podatkową, to stratę w ten sposób powstałą można rozliczyć na zasadach ogólnych w kolejnych latach.

Druga grupa uprzywilejowana podatkowo to „mali podatnicy”. Nie jest tajemnicą, że małe firmy zatrudniające od kilku do kilkunastu osób są zawsze motorem napędowym gospodarki, dając miejsca pracy na rynku lokalnym. Dla małych podatników kwota 50 000 euro (a w latach 2009 i 2010 – 100 000 euro) jest kwotą istotną z punktu widzenia prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Możliwość dokonania jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w koszty od zakupionych maszyn jest często głównym kryterium branym pod uwagę przez małego i średniego przedsiębiorcę w trakcie podejmowania decyzji o dokonywaniu inwestycji.

Istota regulacji

Omawiane regulacje są identyczne zarówno w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych⁴ (dalej: PDOPrU), jak i w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych⁵ (dalej: PDOFizU). Różnią się tylko numeracją artykułów, natomiast część merytoryczna jest identyczna. Regulują to odpowiednio art. 16k ust. 7–12 (po nowelizacji do ust. 13) PDOPrU oraz art. 22k ust. 7–12 (po nowelizacji do ust. 13) PDOFizU. Jedyna różnica jest przewidziana w ustawie z 5 marca br. i zostanie przybliżona poniżej w części opisującej wydłużony rok podatkowy.

Jak już wcześniej wskazano, omawiany instrument podatkowy polega na możliwości zaliczenia w koszty uzyskania przychodu jednorazowo amortyzacji środków trwałych do wysokości 50 000 euro (100 000 euro w latach 2009–2010). Kwotę w złotych ustala się jako iloczyn kwoty euro i średniego kursu NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy przy zaokrągleniu otrzymanej kwoty do 1000 zł (art. 16k ust. 12 PDOPrU). Od następnego roku podatkowego podatnicy dokonują odpisów amortyzacyjnych od pozostałej nieumorzonej części wartości początkowej środków trwałych wg zasad określonych w art. 16i lub 16k ust. 1 PDOPrU, to jest wg podstawowych 3 metod dokonywania odpisów amortyzacyjnych określonych w ustawie. Pierwsza metoda to tradycyjna liniowa metoda stosowania proporcjonalnych stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych będącym załącznikiem do ustawy (art. 16i ust. 1 PDOPrU). Druga metoda to także stosowanie proporcjonalnych stawek z Wykazu stawek amortyzacyjnych, z tym jednak że są one skorygowane o tzw. współczynniki podwyższające stawki amortyzacyjne. Ma to miejsce dla środków trwałych używanych w sposób bardziej intensywny w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej (współczynnik 1,4 na podstawie art. 16i ust. 2 pkt 2 PDOPrU) oraz poddanych szybkiemu postępowi technicznemu (współczynnik 2 na podstawie art. 16i ust. 2 pkt 3 PDOPrU). Trzeci sposób to dokonywanie odpisów amortyzacyjnych wg tzw. metody degresywnej (art. 16k ust. 1 PDOPrU).

W praktyce mogą wystąpić różne sytuacje. Możemy mieć [...]