Abstrakt

Stan faktyczny

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zamierzała odpisać jako nieściągalne należności o łącznej wartości nieprzekraczającej tysiąca złotych, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne. Odpisane należności podatnik zamierzał zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, dokumentując ich nieściągalność sporządzonym przez siebie protokołem stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem poszczególnych wierzytelności byłyby równe albo wyższe od ich kwot.

W związku z wątpliwościami co do tego, jakiego rodzaju koszty należy, zgodnie art. 16 ust. 2 pkt 3 PDOPrU, uwzględnić przy określaniu przewidywanych kosztów procesowych i egzekucyjnych związanych z dochodzeniem wierzytelności, podatnik wystąpił do Dyrektora IS w Poznaniu z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji. We wniosku podatnik sformułował następujące pytanie: czy do kosztów procesowych i egzekucyjnych związanych z dochodzeniem wierzytelności należy zaliczyć koszty wynagrodzenia kancelarii prawnej z tytułu obsługi procesu windykacyjnego, ustalone na podstawie ceny rynkowej stosowanej przez kancelarię.

Zdaniem wnioskodawcy odpowiedź na powyższe pytanie powinna być pozytywna. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) PDOPrU nie uznaje się za koszt uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem wierzytelności, które uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 PDOPrU zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana w określony w przepisach sposób. Jeden z dopuszczalnych sposobów polega na sporządzeniu przez podatnika protokołu stwierdzającego, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty (art. 16 ust. 2 pkt 3 PDOPrU).

Jak wskazał podatnik, przepisy PDOPrU nie definiują, jakiego rodzaju koszty procesowe i egzekucyjne powinny być uwzględnione przy określaniu limitu, do którego poziomu nieściągalność należności może być udokumentowana protokołem sporządzonym przez podatnika. Podobne poglądy wyrażają również komentatorzy PDOPrU. Przykładowo J. Marciniuk stwierdza, iż ustawodawca nie precyzuje, o jakie koszty tak naprawdę chodzi, gdyż zwłaszcza pojęcie kosztów procesowych może być interpretowane dość szeroko, a ich kalkulacja może opierać się na różnych kryteriach i stawkach². Jednocześnie w obowiązujących aktach prawnych brak jest definicji „kosztów procesowych”, art. 98 § 1 KPC definiuje bowiem „koszty procesu”, które obejmują koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Zgodnie z art. 98 § 2 KPC do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Natomiast do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 KPC).

Zdaniem spółki użyte przez ustawodawcę w art. 98 KPC określenie „niezbędne” oznacza, że są to minimalne koszty, których poniesienia nie sposób uniknąć, wstępując na drogę sądową, nie są to jednak jedyne koszty, jakie strona ponosi. Użycie zwrotu „niezbędne koszty” w sposób jednoznaczny wskazuje, iż poza nimi istnieją także inne koszty, które nie mają przymiotu niezbędności. Przykładem takich kosztów mogą być koszty poniesione na etapie przedsądowym (np. opinie prawne) lub koszty zastępstwa procesowego poniesione w wysokości wyższej od tych, które mogą być na podstawie stawek urzędowych zasądzone.

Podatnik wskazał ponadto, że stawki wynagrodzenia poszczególnych kancelarii są ustalane na podstawie cen rynkowych, wobec czego decydując się na usługę kancelarii prawnej, należy liczyć się z tym, że koszty, które ewentualnie zostaną po wygranym procesie zasądzone według stawek urzędowych, mogą okazać się niewystarczające na pokrycie całości wynagrodzenia kancelarii. Natomiast ograniczenie zwrotu kosztów procesu w zakresie zastępstwa procesowego do kosztów określonych stawkami urzędowymi ma na celu ochronę dłużników przed nadmiernymi kosztami procesu wielokrotnie przewyższającymi wartość długu.

Regulacje PDOPrU nie zabraniają zatem uwzględniania przy kalkulacji przewidywanych kosztów procesowych, kosztów wynagrodzenia radcy prawnego lub adwokata w wysokości wyższej niż urzędowa stawka wynagrodzenia ustalona na podstawie przepisów wykonawczych do ustawy z 13.6.1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych³. Sporządzając protokół, spółka ma zatem prawo uwzględnić w nim rynkowe wynagrodzenie kancelarii prawnej z tytułu obsługi procesu windykacyjnego, ustalone na podstawie cen stosowanych przez kancelarię.

Pojęcie „przewidywane koszty” powinno być interpretowane szeroko, w sposób pozwalający na uwzględnienie w przewidywanych kosztach wszystkich wydatków związanych z odzyskaniem wierzytelności, a nie tylko kosztów niezbędnych w rozumieniu art. 98 KPC

Dyrektor IS w Poznaniu uznał stanowisko podatnika za właściwe. Organ podatkowy stwierdził, iż wierzytelności odpisane jako nieściągalne stanowić będą koszty uzyskania przychodów w takiej wysokości, w jakiej zostały uprzednio zarachowane jako przychody należne. Dyrektor wskazał, że sporządzenie przez podatnika protokołu, o którym mowa w art. 16 ust. 2 pkt 3 PDOPrU, może być szybką i skuteczną metodą uznawania wierzytelności za koszty uzyskania przychodów, chociaż protokół powinien być wiarygodny, aby możliwe było powtórzenie jego obliczeń w razie sporu z organami podatkowymi. Wyliczenie protokołu powinno w szczególności zawierać koszty sądowe, koszty zastępstwa procesowego, zwrot świadkom utraconego zarobku za czas stawiennictwa w sądzie, koszty zaliczki na ekspertyzy biegłych, koszty egzekucji komorniczej czy sporządzenie aktualnych dokumentów podatnika, jak np. odpis KRS, poświadczenia notarialne itp. Organ podatkowy zgodził się ze spółką, iż ustalając przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne, podatnik ma prawo uwzględnić rynkowe koszty wynagrodzenia kancelarii prawnej, o ile są to koszty niezbędne do poniesienia w celu dochodzenia wierzytelności. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zabrania zatem uwzględniania przy kalkulacji przewidywanych kosztów procesowych, kosztów wynagrodzenia radcy prawnego lub adwokata w wysokości wyższej niż urzędowa stawka wynagrodzenia ustalona na podstawie odrębnych przepisów.

Komentarz podatkowy

Artykuł 16 ust. 1 pkt 25 PDOPrU wprowadza ogólną zasadę, że wierzytelności odpisane jako nieściągalne nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Co istotne, PDOPrU wprowadza jednak [...]