Abstrakt

Przedmiotem niniejszego opracowania jest kwestia możliwości amortyzacji podatkowej w odniesieniu do prawa do znaku towarowego. Chodzi przy tym nie o znak zarejestrowany, lecz znak używany w działalności gospodarczej podatnika, który nie korzysta z ochrony na mocy rejestracji w Urzędzie Patentowym. Opracowanie to ma na celu prezentację i uporządkowanie opinii piśmiennictwa oraz sądów i organów skarbowych, wyrażanych w powyższej kwestii na tle przepisów ustaw o podatku dochodowym.

Problem

Przedsiębiorcy w sposób powszechny eksploatują znaki towarowe. Jedynie część z tych znaków jest wpisana do rejestru znaków towarowych, prowadzonego przez Urząd Patentowy (UP). Natomiast większość używanych przez nich znaków nie jest objęta prawem ochronnym, wynikającym z wymienionej rejestracji. Mimo to niezarejestrowane znaki towarowe podlegają ochronie prawnej. Jej podstawę stanowią w szczególności przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji¹. Pod względem ochrony brak rejestracji znaku towarowego nie przynosi więc przedsiębiorcom większych utrudnień w realizacji ich interesów gospodarczych związanych z takimi znakami. Trudności pojawiają się jednak wtedy, gdy przedsiębiorca stara się wykorzystać własne prawo do znaku niezarejestrowanego pod względem podatkowym. W szczególności występują one w przypadku amortyzacji prawa do tego znaku na podstawie przepisów ustaw o podatku dochodowym². Wynikają z wątpliwości dotyczących kwalifikacji powyższego prawa jako wartości niematerialnej i prawnej. Wątpliwości takie znajdują odzwierciedlenie w stanowisku sądów administracyjnych oraz organów skarbowych odmawiającym temu prawu zdolności amortyzacyjnej. Pozostają zarazem w związku z niedawną nowelizacją wymienionych przepisów i ich interpretacją w nauce oraz praktyce.

Dotychczasowy i obecny stan prawny

Na wstępie konieczne jest przedstawienie stanu prawnego, na tle którego występuje przedmiotowy problem. Chodzi o odpowiednie przepisy obydwu ustaw o podatku dochodowym, regulujące amortyzację. Są one względem siebie tożsame. Prezentacja taka jest uzasadniona zmianą, jaka nastąpiła w zakresie tych przepisów. Jest też wskazana w celu lepszego zrozumienia opinii na temat tego problemu, formułowanych w doktrynie i działalności organów skarbowych.

W związku z tym należy zaznaczyć, że przez 15 lat wśród wartości niematerialnych i prawnych, które podlegały amortyzacji, wymienione było prawo do (…) znaków towarowych. Pojęciem tym posługiwały się nie tylko przepisy ustaw o podatku dochodowym (art. 22b ust. 1 pkt 6 PDOFizU i art. 16b ust. 1 pkt 6 PDOPrU), ale wcześniej również przepisy wykonawcze do tych ustaw³ (§ 3 pkt 1 rozp. z 1992 i § 3 ust. 1 pkt 8 rozp. z 1997). Posługiwała się nim także ustawa o rachunkowości⁴ (art. 3 ust. 1 pkt 14 lit. b). Wspomniane prawo przewidziano w tych przepisach jako jedno z praw majątkowych. Należało ono do grupy praw na dobrach niematerialnych, do których zaliczano też prawa do wynalazków, patentów i wzorów (użytkowych oraz zdobniczych). Prawa te były objęte amortyzacją, jeśli zostały nabyte przez podatnika lub oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (lub podobnej), o ile nadawały się do gospodarczego wykorzystania w chwili przyjęcia do używania i były eksploatowane przez ponad rok na potrzeby podatnika, związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Katalog tych oraz innych praw majątkowych był początkowo otwarty. Dopiero z czasem uczyniono z niego katalog zamknięty, choć nie nastąpiło to w sposób jednoczesny i spójny. Niemniej na tle powołanych przepisów odsyłano zazwyczaj do norm ustaw szczegółowych, dotyczących poszczególnych z wymienionych dóbr⁵, w tym do przepisów o znakach towarowych⁶. Odkąd wydano ustawę – Prawo własności przemysłowej⁷, regulującą łącznie wszystkie wskazane wyżej dobra niematerialne, zaczęto odsyłać do norm tej ustawy⁸. Działo się tak przez kilka lat, pomimo że powyższe przepisy podatkowe zachowywały w tym czasie swoje pierwotne brzmienie.

Sytuacja zmieniła się od 1.1.2007 r., wraz z wejściem w życie ustaw nowelizujących powołane przepisy⁹. Nowelizacja ta nie jest jednak całościowa. Obejmuje tylko wymienione przepisy ustaw o podatku dochodowym. Przepis RachU pozostaje niezmieniony. Wspomniana zmiana polega na tym, że w art. 22b ust. 1 pkt 6 PDOFizU i art. 16b ust. 1 pkt 6 PDOPrU wskazane wyżej pojęcie zastąpiono pojęciem praw określonych w ustawie (…) – Prawo własności przemysłowej. Zmiana ta była oczekiwana. Utrzymywanie dotychczasowego brzmienia cytowanych przepisów stwarzało problemy interpretacyjne. Były one związane z obowiązywaniem dwóch rodzajów praw – nabytych na tle przepisów ustawy o znakach towarowych oraz na tle przepisów PWPU, oraz odnoszących się do nich dwóch reżimów prawnych. Wynikały też częściowo z odmiennej terminologii tych praw, co nie dotyczyło jedynie praw do znaków towarów¹⁰. Omawiana nowelizacja wydaje się jednak słabo przemyślana. Budzi poważne zastrzeżenia i to nie tylko z punktu widzenia oceny na ich tle zdolności amortyzacyjnej niezarejestrowanego znaku towarowego (zob. dalej).

Stanowisko orzecznictwa

Podstawowe znaczenie w zakresie stanowiska praktyki ma w ramach przedmiotowego problemu opinia orzecznictwa¹¹. Została ona sformułowana jeszcze przed wspomnianą nowelizacją, ale potwierdzono ją następnie kilkakrotnie w aktualnym stanie prawnym¹². Dotyczy konkretnie zdolności amortyzacyjnej niezarejestrowanego znaku towarowego na tle art. 16b ust. 1 pkt 6 PDOPrU. Z uwagi na pokrywanie się tego przepisu z odpowiadającym mu art. 22b ust. 1 pkt 6 PDOFizU referowana opinia ma odniesienie także do tego przepisu. Przyjęto w niej założenie, że pod pojęciem „prawa do znaku towarowego” nie można rozumieć tylko prawa z rejestracji tego znaku. Mimo to, poza wymienionym prawem, pod powyższym pojęciem mieści się jeszcze [...]