Abstrakt

W artykule omówiono zasady rozliczania ulgi na dzieci, z której po raz pierwszy skorzystają podatnicy w rozliczeniu za 2007 r. Wydawać by się mogło, że stosowanie przepisów o tej ­uldze nie powinno nastręczać większych problemów. Głębsza ich analiza wskazuje jednak, że przepisy w wielu miejscach są niedopracowane, co może powodować problemy w ich stosowaniu.

Uwagi wstępne

W ramach rozliczeń rocznych za rok 2007 podatnicy po raz pierwszy będą korzystać z ulgi na dzieci. Niniejsza ulga jest jednym z niewielu przejawów prorodzinności systemu podatkowego w Polsce.

Ulga ta będzie miała powszechny charakter i z pewnością odliczy ją wielu podatników. Korzystanie z niej nie jest bowiem obwarowane żadnymi specjalnymi kryteriami, a znaczna część podatników wychowuje dzieci małoletnie bądź uczące się.

Przedmiotowa ulga została wprowadzona do systemu podatku dochodowego od osób fizycznych z dniem 1.1.2007 r. Pod koniec 2007 r. – nie bez związku ze zbli­żającą się kampanią wyborczą – znacznie podniesiono ­wysokość ulgi, nadając tym zmianom moc wsteczną (umożliwiając skorzystanie z wyższej wysokości ulgi już względem podatku należnego za 2007 r.).

Wydawać by się mogło, że stosowanie przepisów o tej uldze nie powinno nastręczać większych problemów. Głębsza ich analiza wskazuje jednak, że przepisy w wielu miejscach są niedopracowane, co może powodować problemy w ich stosowaniu.

Istota ulgi

Przedmiotowa ulga jest odliczana od podatku dochodowego należnego za dany rok. Odliczenie ulgi następuje w rozliczeniu rocznym składanym przez podatnika, ewentualnie w rocznym obliczeniu podatku dokonywanym przez płatnika (jeśli podatnik w terminie do 10 stycznia roku następującego po roku, za który dokonywane jest odliczenie, złoży oświadczenie o przysługiwaniu ulgi i zamiarze skorzystania z niej).

Ulga może być odliczona jedynie od podatku obliczonego według skali podatkowej. Ulga nie może być więc odliczona od podatku:

• płaconego według jednolitej stawki 19% od dochodów z działalności gospodarczej i działów specjalnych produkcji rolnej (PIT-36L);
• od dochodów giełdowych i niektórych innych dochodów kapitałowych (PIT-38);
• w formie ryczałtu ewidencjonowanego i karty podat­kowej.

Podatnicy osiągający wyłącznie powyższe dochody nie skorzystają zatem z ulgi na dzieci. Jeśli natomiast obok tych dochodów osiągają dochody opodatkowane według skali podatkowej (na zasadach ogólnych), to wówczas pomniejszą ten podatek dochodowy (liczony według skali) o kwotę ulgi na dzieci.

Upraszczając, można stwierdzić zatem, że ulgę odliczyć można tylko w ramach PIT-36 oraz PIT-37.

Przykłady

Pan X (będący ojcem dwójki małoletnich dzieci) pracuje na etacie. Osiąga z tego tytułu dochody opodatkowane na zasadach ogólnych. Od podatku z tego tytułu może odliczyć ulgę na dzieci.

Pani Y, która ma 10-letnią córkę, wynajmuje prywatnie kilka lokali w kamienicy. Nie osiąga innych dochodów. Dochody z wynajmu obejmuje opodatkowaniem na zasadach ogólnych. Od podatku z tego tytułu odliczy ulgę na dzieci. Zastanawia się, czy w 2008 r. nie rozliczać przychodów z wynajmu ryczałtem. Wówczas jednak nie będzie miała z czego odliczyć ulgi na dzieci.

Pan Z (ma 10-letniego syna) prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną liniową 19% stawką. Od podatku od dochodów z działalności nie odliczy ulgi na dzieci. Od nowego roku chce podjąć dodatkową pracę na pół etatu, jako konsultant w firmie znajomego. Od podatku od dochodów z pracy będzie mógł odliczyć ulgę na dziecko.

Organizacje przedsiębiorców zapowiadały złożenie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności tych regulacji prawnych w zakresie, w jakim pozbawiono niektórych podatników prawa do ulgi podatkowej (podatników opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym oraz podatników opodatkowanych liniową 19% stawką). Według nich sprzeczne miałoby to być z zasadą równości oraz podważałoby cel ulgi postrzeganej nie jako klasyczna ulga podatkowa, lecz jako forma pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.

Tego rodzaju działanie wydaje się jednak nie do końca przemyślane. Trzeba przypomnieć, że skutkiem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności określonych przepisów z Konstytucją RP jest ich uchylenie (względnie uchylenie w części). Orzeczenie Trybunału nie może natomiast wykreować nowych rozwiązań prawnych czy też poszerzyć zakresu stosowania dotychczasowych regulacji. Orzeczenie Trybunału – stwierdzające ewentualną niezgodność przepisów o uldze z Konstytucją RP – spowodowałoby zatem uchylenie ulgi względem wszystkich podatników.

Rozważać można ewentualnie, czy orzeczenie stwierdzające niezgodność tych przepisów z Konstytucją RP, lecz z odroczonym przez sam Trybunał terminem ich wejścia w życie (np. do końca danego roku podatkowego) mogłoby być dla ustawodawcy impulsem do stworzenia takich rozwiązań prawnych, które przyznawałyby przedmiotową ulgę wszystkim podatnikom.

Ulga na dzieci pomniejsza podatek dochodowy, lecz dopiero po uprzednim pomniejszeniu go o potrąconą (zapłaconą) składkę na ubezpieczenie zdrowotne (w tej części, w jakiej składka podlega odliczeniu).

Taka konstrukcja może sprawiać, że duża część podatników z ulgi nie skorzysta bądź skorzysta z niej tylko w części. W ich przypadku bowiem podatek dochodowy po potrąceniu składki zdrowotnej będzie niższy niż kwota przysługującej podatnikowi ulgi.

Osoby uprawnione do ulgi

Ulga na dzieci jest związana z wychowywaniem określonych w przepisach dzieci. Nie przysługuje ona jednak dzieciom, lecz rodzicom wychowującym dzieci.

Podstawową przesłanką skorzystania z ulgi na dzieci jest wychowywanie własnych lub przysposobionych dzieci, o których mowa w przepisach art. 6 ust. 4 PDOFizU. Przepisy dotyczące ulgi na dzieci odsyłają zatem [...]