Abstrakt

W ciągu kilku lat obowiązywania regulacji dotyczących opodatkowania stron umowy ­leasingu podatkami dochodowymi rzeczywistość gospodarcza uwidoczniła kilka praktycznych problemów związanych z rozliczeniami podatkowymi po stronie korzystających i finansujących. W artykule omówiono jeden z najczęściej występujących w praktyce problemów podatkowych.

Wprowadzenie

Leasing aktualnie jest uważany za jedną z metod fi­nansowania, która odpowiada potrzebom przedsiębiorców w największym stopniu. Trudno wskazać gałąź sektora produkcyjnego czy usługowego, która nie wspiera się tą formą finansowania zakupu wykorzystywanych w działalności gospodarczej środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych bądź gruntów. Popularność leasingu wiąże się przede wszystkim z większą dostępnością w porównaniu z finansowaniem w formie kredytu oraz określonymi korzyściami na gruncie prawa podatkowego. Model normatywny umowy leasingu wprowadzony został do polskiego ustawodawstwa z dniem 9.12.2000 r. (tytuł XVII¹ Kodeksu cywilnego¹, dalej: KC), funkcjonując wcześniej w obrocie prawnym jako umowa nienazwana, której jedyną podstawą była zasada swobody umów. Niespełna rok później, bo 1.10.2001 r., na grunt ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych² (dalej: PDOPrU) oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych³ wprowadzone zostały uregulowania szczególne, określające zasady opodatkowania stron umowy leasingu.

Jednakże, w ciągu kilku lat obowiązywania regulacji dotyczących opodatkowania stron umowy leasingu podatkami dochodowymi, rzeczywistość gospodarcza uwidoczniła kilka praktycznych problemów związanych z rozliczeniami podatkowymi po stronie korzystających i finansujących. Dotyczy to między innymi sytuacji, gdy pierwotnie ustalony kształt umowy ulega zmianie w czasie jej trwania.

Zmiana jednej ze stron umowy

Jednym ze zdarzeń gospodarczych związanych z umową leasingu, które stały się w ostatnim czasie przedmiotem istotnych kontrowersji na gruncie prawa podatkowego, jest zmiana jednej ze stron umowy. Najczęściej sprowadza się ona do wstąpienia w prawa i obowiązki dotychczasowego korzystającego przez podmiot trzeci. W toku działalności zdarza się niekiedy, że leasingobiorca traci płynność finansową i nie jest w stanie na bieżąco wywiązywać się z zobowiązań wynikających z umowy leasingowej. Podstawowym wyjściem w takiej sytuacji jest przedterminowe rozwiązanie umowy, które najczęściej skutkuje postawieniem wszystkich kwot wynikających z umowy w stan natychmiastowej wymagalności. Niestety – rozwiązanie umowy najczęściej nie jest jednoznaczne z otrzymaniem przez finansującego należnych mu kwot. W związku z powyższym popularną alternatywą dla przedterminowego rozwiązania umowy leasingu stało się przeniesienie praw i obowiązków leasingobiorcy wynikających z umowy na inny podmiot. Transakcja taka przede wszystkim umożliwia dotychczasowemu korzystającemu wycofanie się ze swoich zobowiązań wobec leasingodawcy bez ponoszenia negatywnych konsekwencji finansowych takiego kroku. Przedsiębiorca leasingowy zachowuje z kolei źródło przychodów, a podmiot wstępujący w miejsce dotychczasowego korzystającego na ogół przystępuje do umowy na warunkach korzystniejszych od tych, jakie wynegocjowałby, samodzielnie zawierając nową umowę leasingu.

Ustawy o podatkach dochodowych nie przewidują szczególnych skutków podatkowych w przypadku zmiany strony umowy leasingu w trakcie jej trwania. Brzmienie przepisów regulujących opodatkowanie stron umowy leasingu nie prowadzi do wniosku, by cesja praw i obowiązków wynikających z umowy wiązała się ze ściśle określonymi konsekwencjami w zakresie rozliczeń podatku dochodowego stron transakcji. W szczególności z przepisów nie wynika, by zmiana stron umowy skutkowała zmianą jej podatkowej kwalifikacji oraz praw i obowiązków podatkowych stron umowy.

Praktyka wskazuje, że organy podatkowe mają w przedstawionym zakresie istotne wątpliwości. Ich wyrazem są zauważalne rozbieżności w orzecznictwie związanym z cesją praw i obowiązków wynikających z umowy leasingu.

Jednym z orzeczeń zapadłych w ostatnim czasie w związku z poruszaną tematyką jest [...]