Abstrakt

Ustawą z 18.11.2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. Nr 222, poz. 1629) do przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych dodano przepis, który przewiduje 20% stawkę w odniesieniu do umowy pożyczki (oraz zdarzeń, które mogą spełniać podobne cele ekonomiczne tj. umowy depozytu nieprawidłowego, oraz ustanowienia użytkowania nieprawidłowego). W praktyce na gruncie przepisów określających okoliczności, w których ta stawka znajdzie zastosowanie powstawać mogą pewne wątpliwości. Analiza unormowań skłania do wniosku, iż nie zawsze powołanie się w toku postępowania na fakt zawarcia umowy pożyczki, od której nie zapłacono podatku, powodować będzie zastosowanie stawki sankcyjnej.

Warunki zastosowania stawki 20%

Ustawą z 18.11.2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych¹ do art. 7 dodano ust. 5, w którym przewidziano sankcyjną 20% stawkę podatku. Znajdzie ona zastosowanie w dwóch grupach sytuacji.

Po pierwsze, jeżeli podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego, użytkowania nieprawidłowego przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego, a od umowy nie został zapłacony podatek (art. 7 ust. 5 pkt 1 PCCU).

Druga grupa sytuacji, ma związek z wprowadzonym od 1.1.2007 r. do ustawy zwolnieniem od podatku poży­czek między osobami najbliższymi (tj. małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi, pasierbami, rodzeństwem ojczymem i macochą), a konkretniej z niedopełnieniem warunków uprawniających do skorzystania z tego zwolnienia.

Z punktu widzenia niniejszego opracowania dalsze rozważania ograniczone zostaną do pierwszej sytuacji. W tym przypadku stawka ta będzie znajdowała zastosowanie, gdy zostaną spełnione dwa warunki:

a) podatnik powołuje się na fakt zawarcia określonej umowy (pożyczki, czy też depozytu nieprawidłowego) bądź ustanowienie użytkowania nieprawidłowego przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego,

b) należny od tych czynności podatek wyliczony przy zastosowaniu stawki 2% nie został zapłacony.

Nowe unormowanie zostało wprowadzone jako reakcja na praktykę powoływania się w trakcie postępowań podatkowych np. dotyczących nieujawnionych źródeł przychodów na zawarte umowy pożyczki, celem uprawdopodobnienia posiadania środków finansowych, z których mogły być sfinansowane poczynione wydatki. Nierzadko zdarzało się i tak, że od ujawnianych w trakcie różnego rodzaju postępowań umów ich strony nie odprowadzały należnego podatku i ten płacony był dopiero po powołaniu się na tę czynność w trakcie postępowania. Chcąc przeciwdziałać takim praktykom w ustawie obok stawki 2%, dla tego typu sytuacji wprowadzono nową stanowiącą jej dziesięciokrotność.

Wprowadzone unormowanie może budzić spore wąt­pliwości z różnych powodów. W niniejszym opracowaniu chciałbym zwrócić uwagę na zasadniczą kwestię, związaną z tym, kiedy w ogóle stawka 20% może znaleźć zastoso­wanie. Mianowicie rozstrzygnąć należy, czy wprowadzone unormowanie znajdzie zastosowanie do wszystkich zaszłości (zawartych umów), co do których podatnicy nie wypełni­li swoich obowiązków i nie zapłacili podatku? Czy w każdej sytuacji gdy podatnik w toku postępowania podatkowego powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, od której w terminie podatek nie został zapłacony zasadne będzie ­wymierzenie podatku przy zastosowaniu 20% stawki?

Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga stwierdzenia, iż [...]