Abstrakt

Mimo istotnego znaczenia rady nadzorczej w strukturze każdej spółki kapitałowej, ustawodawca zdaje się postrzegać jej funkcjonowanie jako mogące stanowić źródło potencjalnych nadużyć podatkowych, co zostało odpowiednio wyartykułowane w treści regulacji podatkowych. Niezależnie jednak od prostego sformułowania pewnych wyłączeń istnieje wiele zagadnień stanowiących źródło istotnych wątpliwości, o czym będzie mowa w niniejszej ­publikacji.

Wprowadzenie

Elementem niezbędnym działalności spółki kapitałowej (i nie tylko) jest sprawnie i efektywnie funkcjonujący organ nadzorujący. W odniesieniu do struktury organi­zacyjnej spółki i jej pracowników zadania te są spełniane zazwyczaj przez jednostki audytu wewnętrznego lub inne struktury o zbliżonym zakresie działania. Natomiast na ­poziomie organów spółki nadzór nad ich działalnością sprawuje rada nadzorcza. Z punktu widzenia spółki jako podmiotu dokonującego czynności gospodarczych najistotniejsze jest sprawne działanie zarządu mające na celu uzyskanie zysku z zaangażowanego z przedsiębranych przez spółkę działań. Jednakże od strony udziałowców oraz akcjonariuszy na równi z zarządem należy postawić radę nadzorczą, która ma w założeniu chronić zaangażowany przez nich kapitał od nieuzasadnionych ekonomicznie decyzji zarządu. W funkcjonowaniu rady nadzorczej równoważą się interesy zarówno spółki, jak i wspólników (udziałowców lub akcjonariuszy). Mimo tak istotnego znaczenia rady nadzorczej w strukturze każdej spółki kapitałowej, ustawodawca zdaje się postrzegać jej funkcjonowanie jako mogące stanowić źródło potencjalnych nadużyć podatkowych, co zostało odpowiednio wyartykułowane w treści regulacji podatkowych. Niezależnie jednak od prostego sformułowania pewnych wyłączeń istnieje wiele zagadnień stanowiących źródło istotnych wątpliwości, o czym będzie mowa w niniejszej publikacji.

Koszty działalności rady nadzorczej jako koszt podatkowy

Zgodnie z dyspozycją art. 15 ust. 1 PDOPrU¹ kosztem zyskania przychodu może być każdy wydatek związany z osiąganym przychodem bądź mający na celu ochronę lub zachowanie źródła przychodów za wyjątkiem przypadków enumeratywnie wskazanych w treści art. 16 ust. 1 PDOPrU. W treści art. 16 ust. 1 pkt 38a PDOPrU ustawodawca wskazał, iż podatnicy nie mają prawa uznać za stanowiące koszt uzyskania przychodu wartości wydatków na rzecz osób wchodzących w skład rad nadzorczych, komisji rewizyjnych lub organów stanowiących osób prawnych, z wyjątkiem wynagrodzeń wypłacanych z tytułu pełnionych funkcji.

W odniesieniu do członków rady nadzorczej własnej, z punktu widzenia działalności operacyjnej spółki funkcjonowanie rady nadzorczej nie ma bezpośredniego związku z osiąganymi przez spółkę przychodami podlegającymi opodatkowaniu², ponieważ rada nadzorcza w przeciwieństwie np. do Zarządu zabezpiecza w przeważającej mierze swoją działalnością nie interesy spółki, lecz właściciela ka­pitału zakładowego, czyli udziałowców bądź akcjonariuszy – spełnia funkcje nadzoru właścicielskiego. Niemniej jednak, spółka zobowiązana jest do ponoszenia kosztów jej funkcjonowania w minimalnym zakresie (wypłacane wynagrodzenie – art. 392 KSH³), ponieważ jej istnienie jest obowiązkowe w strukturze spółki – wynika to albo bezpośrednio z ustawy, albo z umowy spółki i jej statutu⁴.

Zgodnie z powszechnie prezentowanym stanowiskiem doktryny prawa podatkowego, wyłączeniu z kategorii kosztów stanowiących koszt uzyskania przychodu podlegają wydatki ponoszone na rzecz członków rad nadzorczych, komisji rewizyjnych oraz organów stanowiących osób prawnych, pozostające w związku z pełnieniem przez nich przedmiotowych funkcji, z wyłączeniem wynagrodzeń należnych im z tytułu pełnionych funkcji zgodnie z przepisami KSH. W konsekwencji przykładowo wydatki ponoszone z tytułu realizacji umowy o dzieło czy też umowy zlecenia niepozostających w zakresie przedmiotowym pełnionych funkcji przez osobę fizyczną będącą jednocześnie członkiem rady nadzorczej mogą w pełnej wysokości stanowić koszt podatkowy uzyskania przychodu o ile spełnione są warunki wskazane w dyspozycji art. 15 ust. 1 PDOPrU, tj. występuje rzeczywisty bądź potencjalny związek z [...]