Monitor Podatkowy

nr 11/2007

Opodatkowanie dochodów ze zbycia akcji spółki publicznej nabytych na podstawie publicznej oferty w ramach emisji menedżerskiej

Beata Krzyżagórska-Żurek
Autorka jest adwokatem, wspólnikiem w kancelarii prawniczej „Krzyża górska Podniesiński Łoboda i Wspólnicy” Adwokaci i Radcowie Prawni S.C. w Gdańsku.
Sławomir Łoboda
Autor jest radcą prawnym, partnerem w kancelarii prawniczej Krzyżagórska Podniesiński Łoboda i Wspólnicy Adwokaci i Radcowie Prawni S.C. w Gdańsku; autorzy pragną podziękować pracownikowi kancelarii Łukaszowi Karczyńskiemu za pomoc w pracy nad niniejszym artykułem.
Abstrakt

Celem artykułu jest przybliżenie zagadnienia dotyczącego opodatkowania dochodów uzyskanych po 31.12.2003 r. z odpłatnego zbycia akcji spółki publicznej nabytych na podstawie publicznej oferty przed 1.1.2004 r. Autorzy odpowiadają na pytanie: Czy nabycie akcji spółki publicznej w ramach opcji menedżerskiej stanowiło nabycie akcji na podstawie publicznej oferty w rozumieniu przepisów podatkowych?

Wstęp

Zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12.11.2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2003 r. nr 202, poz. 1956) w zw. z art. 52 pkt 1 lit. b ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm., dalej: PDOFizU) dochody takie nie są objęte zakresem zastosowania ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i w związku z tym nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Organy podatkowe oraz niektóre sądy administracyjne kwestionują prawo do skorzystania z dobrodziejstwa zwolnienia podatkowego w odniesieniu do dochodów ze zbycia akcji nabytych w drodze tzw. emisji menedżerskich. Podstawą takiego stanowiska jest ustalenie, że w takich przypadkach nie jest spełniony warunek nabycia akcji na podstawie publicznej oferty w rozumieniu ustawy z 21.8.1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (Dz.U. z 2002 r. nr 49, poz. 447 ze zm., dalej: PrPapW).

Zdaniem autorów niniejszego artykułu stanowisko takie jest błędne i aktualna jest próba wykazania, że nabycie akcji przed 1.1.2004 r. w ramach emisji menedżerskich było nabyciem w drodze publicznej oferty w rozumieniu cyt. wyżej przepisów podatkowych, przepisy PDOFizU zaś nie mają zastosowania do opodatkowania uzyskanych po 31.12.2003 r. dochodów z odpłatnego zbycia takich akcji.

Wykładnia językowa – przegląd stanowiska judykatury i piśmiennictwa

Tradycyjnie wyróżnia się trzy podstawowe grupy dyrektyw interpretacyjnych wykładni prawa: językowe, systemowe i funkcjonalne, jako dyrektywy interpretacyjne pierwszego stopnia, oraz dyrektywy interpretacyjne drugiego stopnia, wyznaczające sposób posługiwania się dyrektywami interpretacyjnymi pierwszego stopnia (tj. dyrektywy proceduralne oraz dyrektywy preferencyjne). W związku z trzema kontekstami, w jakich funkcjonuje norma prawna, i odpowiadającymi im grupami dyrektyw interpretacyjnych, wyróżnia się trzy rodzaje wykładni prawa: językową, systemową i funkcjonalną1.

Zgodnie z powszechnie uznawanymi zasadami stosowania wyżej wymienionych dyrektyw w sytuacji, w której wykładnia językowa daje wynik jasny, jednoznaczny i niesprzeczny, interpretator może poprzestać na wyniku wykładni językowej.

Z wypowiedzi doktryny i judykatury2 wynika, że najważniejszą dyrektywą ze wszystkich reguł wykładni jest dyrektywa języka prawnego3.

Rozstrzygnięcia wymaga ustalenie, jakiego rodzaju wypowiedź ustawodawcy będzie mogła i zostanie uznana za definicję legalną. Nie ulega żadnej wątpliwości, że definicje legalne, a zatem wszelkie definicje określonych terminów zawarte w tekstach prawnych, mogą być definicjami wyraźnymi, a zatem takimi, których definiendum i definiens zawarte jest bezpośrednio w przepisie prawnym. Bezsporne jest jednak także, że za definicję legalną będzie uznana także definicja kontekstowa, a zatem taka, która definiuje określony termin nie bezpośrednio, ale poprzez sposób jego użycia w jednym lub kilku jednostkach normatywnych tekstu prawnego, w sposób umożliwiający rekonstrukcję znaczenia definiowanego terminu.

W tekstach prawnych obok definicji legalnych zupełnych, określających w sposób zupełny dane pojęcie, występują także definicje cząstkowe, które jedynie częściowo określają sens danego przepisu, a także definicje zakresowe. Nie sposób żadnej z nich odmówić znaczenia prawnego, jakie przypisywane jest definicjom normatywnym. Stanowisko takie potwierdzają wypowiedzi przedstawicieli nauki prawa4. Wynika z nich, że pojęcie definicji – w kontekście problemu jej znaczenia w procesie interpretacji prawa podatkowego – należy rozumieć szeroko. Chodzi tu więc o wszystkie sformułowania tekstu prawnego, które nadają znaczenie określonym terminom lub zwrotom tekstu prawnego. Osiągnięcie tego celu nie zawsze wymaga budowania definicji w pełnym tego słowa znaczeniu5.

Z powodu braku definicji legalnej danego terminu, ­wykładanemu pojęciu należy nadać takie znaczenie, jakie ma ono w języku prawniczym wykształconym zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie (communis opinio doctoris), a dopiero ze względu na brak powszechnie akceptowanej definicji w obu tych obszarach należy w procesie wykładni danego pojęcia wykorzystać jego znaczenie potoczne, stosując dyrektywy języka potocznego6.

Dyrektywa języka potocznego polega na tym, że podmiot dokonujący wykładni prawa podatkowego powinien interpretowanym terminom języka prawnego przypisywać znaczenie, jakie mają te same pojęcia w języku potocznym (etnicznym).

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że wykładnia językowa jest wykładnią wielowarstwową i obejmuje różnorodny zespół reguł, których wspólnym założeniem jest to, że nawiązują one i odwołują się do szeroko rozumianego kontekstu językowego normy, a zatem języka etnicznego, w jakim norma została sformułowana, w tym także różnych postaci tego języka (języka potocznego, prawnego, prawniczego czy specjalistycznego), a następnie do właściwych dla danego języka reguł semantycznych, reguł syntaktycznych czy gramatycznych, a także reguł pragmatycznych. Uwzględniać musi zarówno znaczenie pojedynczych wyrazów tekstu prawnego, jak i bardziej złożonych struktur tego tekstu. Wykładni językowej nie można zatem utożsamiać z wykładnią „słownikową”.

Wyżej przedstawione zasady dokonywania wykładni językowej – w tym w szczególności kolejność stosowania dyrektyw językowych – były przedmiotem wypowiedzi Naczelnego Sądu Administracyjnego. W jednej z uchwał [...]