Abstrakt

Stan faktyczny

Podatnik prowadził działalność gospodarczą polegającą na skupowaniu wierzytelności po upływie terminu zapłaty za cenę pomniejszoną o kwotę dyskonta, która stanowiła jego potencjalne wynagrodzenie. Ustalona z kontrahentem cena wierzytelności pokrywana była ze środków własnych podatnika, a nabywane w ten sposób wierzytelności zaliczane były do jego aktywów i podlegały:

1) restrukturyzacji poprzez zawarcie umowy z dłużnikiem określającej harmonogram spłat nabytej wierzytelności w ratach i oprocentowanie rat;

2) zamianie na inne wierzytelności;

3) egzekucji sądowej i pozasądowej (w przypadku braku realizacji warunków umowy restrukturyzacyjnej lub też braku możliwości dokonania restrukturyzacji przez umowę);

4) dalszej sprzedaży (marginalna forma realizacji wierzytelności).

Na podstawie powyższego stanu faktycznego, podatnik wystąpił do Naczelnika US w Łodzi z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji prawa podatkowego potwierdzającej, iż świadczone przez niego na rzecz wierzycieli pierwotnych usługi zaliczają się do usług pośrednictwa finansowego i podlegają zwolnieniu w zakresie podatku VAT.

Zdaniem podatnika, istota świadczonych przez niego usług polega na zdjęciu ze zbywcy wierzytelności ciężaru egzekucji długu i ryzyka niewypłacalności dłużnika. Na poparcie prezentowanego we wniosku stanowiska po­datnik załączył opinię klasyfikacyjną Ośrodka Interpretacji Standardów Klasyfikacyjnych Urzędu Statystycznego w Łodzi, z której wynikało, że czynności polegające na nabywaniu wierzytelności na własny rachunek, z zaan­gażowaniem własnych środków finansowych oraz przejęciem ryzyka niewypłacalności dłużnika, należy uznać za „usługi pośrednictwa finansowego, gdzie indziej niesklasyfikowane” (PKWiU 65.23.10-00.00).

Naczelnik US w Łodzi w postanowieniu z 5.4.2007 r. uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe². Jego zdaniem, opisane we wniosku usługi nabywania wie­rzytelności w celu ich windykacji w zakresie, w jakim podatnik podjął czynności polegające na rzeczywistej windykacji należności, stanowią usługi faktoringu lub ściągania długów. Z uwagi na fakt, że na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 VATU zwolnieniu od podatku od towarów i usług podlegają usługi pośrednictwa finansowego wymienione w załączniku nr 4 do powyższej ustawy, z wyłączeniem m.in. usług ściągania długów oraz faktoringu, świadczone przez podatnika usługi podlegają opodatkowaniu 22% stawką VAT. Jednocześnie naczelnik wskazał, że dopiero wykonanie przez podatnika usługi polegającej na sprzedaży uprzednio nabytej wierzytelności zaklasyfikować należałoby do usług pośrednictwa finansowego korzystających ze zwolnienia w zakresie podatku VAT.

W zażaleniu na powyższe postanowienie podatnik uznał, że opisane we wniosku usługi nie stanowią usług faktoringu, gdyż nie przewidują świadczenia na rzecz usługobiorców innych, dodatkowych usług, takich jak usługi doradztwa prawnego oraz finansowego, zarządzania aktywami finansowymi czy też prowadzenia ksiąg rachunkowych, które są charakterystyczne dla usług faktoringu. Jednocześnie przedmiotowe usługi nie należą również do usług ściągania długów ze względu na przejmowanie przez podatnika na ich podstawie ryzyka niewypłacalności dłużnika oraz dokonywania przez niego samodzielnej egzekucji nabytych wierzytelności we ­własnym imieniu, na własną odpowiedzialność oraz na własny rachunek, a nie na rzecz swojego kontrahenta. ­Po­nadto w ocenie podatnika, dalsze działania, których podejmuje się on po zawarciu umowy cesji wierzytelności, nie mogą mieć charakteru przesądzającego o rodzaju świadczonej usługi.

Dyrektor IS w Łodzi decyzją z 15.2.2006 r.³ dokonał zmiany zaskarżonego postanowienia, uznając za nieprawidłowe stanowisko naczelnika, iż w przypadku podjęcia przez podatnika czynności windykacyjnych świadczone usługi powinny być zaliczone do usług faktoringu. Opisane we wniosku usługi stanowią bowiem usługi ściągania długów.

W wyniku skargi podatnika WSA w Łodzi w wyroku z 27.2.2007 r.⁴ uchylił decyzję dyrektora IS, uznając, że czynności świadczone przez podatnika nie można zaklasyfikować do usług ściągania długów. Jednocześnie sąd wskazał, że poza zakresem jego rozważań w przedmiotowej sprawie jest to, czy przedmiotowe transakcje należy traktować jako usługi pozostające poza zakresem VATU, czy też jako świadczenie usług pośrednictwa finansowego zwolnionych z opodatkowania.

Po uprawomocnieniu się orzeczenia WSA Dyrektor IS w Łodzi w decyzji z 13.7.2007 r. uznał ostatecznie stanowisko podatnika za prawidłowe⁵.

Komentarz podatkowy

Zagadnienie opodatkowania cesji wierzytelności na gruncie przepisów VATU wywołuje liczne rozbieżności interpretacyjne zarówno w rozstrzygnięciach organów podatkowych i sądów administracyjnych, jak i w wypowiedziach przedstawicieli doktryny prawa podatkowego. Analizę wskazanych rozbieżności interpretacyjnych warto jednak poprzedzić krótką prezentacją ogólnych informacji dotyczących cesji wierzytelności.

Instytucja cesji wierzytelności (przelewu wierzytelności), jako instytucja prawa cywilnego, została uregulowana przepisami Kodeksu cywilnego (art. 509–518 KC). W myśl art. 509 KC cesja wierzytelności jest umową, na mocy której wierzyciel (cedent) przenosi własność wierzytelności na osobę trzecią (cesjonariusza). Wart podkreślenia jest jednak fakt, że przeniesienie własności wierzytelności z cedenta na rzecz cesjonariusza może nastąpić nie tylko na skutek zawarcia umowy sprzedaży, lecz także w wyniku zawarcia innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, takiej jak umowa zamiany, darowizny, umowy spółki cywilnej czy też umowa faktoringu⁶. W praktyce wykształciły się 3 zasadnicze rodzaje prze­lewu:

1) przelew powierniczy – polegający na czasowym nabyciu wierzytelności od właściciela w celu jej wyegzekwowania;

2) przelew warunkowy – sprowadzający się do przelewu wierzytelności na rzecz cesjonariusza w celu jej realizacji. Cedent na skutek przelewu warunkowego uzyskuje od cesjonariusza warunkowe zobowiązanie do przekazania na jego rzecz określonej w umowie równowartości należności z wyegzekwowanej przez niego części wierzytelności;

3) przelew bezwarunkowy – polega z kolei na definitywnym przeniesieniu własności wierzytelności za określoną w umowie cenę na rzecz cesjonariusza, który od tego momentu przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności dłużnika⁷.

Opodatkowanie podatkiem VAT cesji powierniczej oraz cesji warunkowej wydaje się [...]