Abstrakt
Zarówno prawo podatkowe, bankowe, jak i cywilne nie przewiduje wprost instytucji cashpoolingu. Teoretycznie więc nie ma jakichkolwiek ograniczeń co do stosowania tego interesującego instrumentu finansowego. Niestety brak stosownych regulacji uznać należy za najistotniejsze ograniczenie.
Charakterystyka umowy cashpoolingu
Umowa cashpoolingu to forma zarządzania finansami stosowana przez podmioty należące do jednej grupy kapitałowej (holdingu) lub podmioty powiązane ekonomicznie w jakikolwiek inny sposób. Istota tej umowy sprowadza się do koncentrowania środków pieniężnych z jednostkowych rachunków poszczególnych podmiotów na wspólnym rachunku grupy (rachunek główny) i zarządzaniu zgromadzoną w ten sposób kwotą, przy wykorzystaniu korzyści skali. Podstawowym walorem cashpoolingu jest możliwość koncentracji środków kilku podmiotów oraz kompensowania przejściowych nadwyżek wykazywanych przez jedne z podmiotów z przejściowymi niedoborami zaistniałymi u innych podmiotów. Dzięki takiej konstrukcji następuje minimalizowanie kosztów kredytowania działalności podmiotów z grupy poprzez kredytowanie się przy wykorzystaniu środków własnych grupy. Instytucja cashpoolingu jest narzędziem finansowym znanym w innych państwach i stosowanym w szerokim zakresie przez wiele podmiotów. Niejednokrotnie planują one stworzenie tego typu schematu w Polsce lub też włączenie jednej ze swoich spółek-córek do już istniejącej struktury. Niestety brak stosownych regulacji bardzo utrudnia prawidłową klasyfikację czynności dokonywanych w ramach cashpoolingu i w konsekwencji ich rozliczenie na gruncie prawa podatkowego.
Umowa cashpoolingu przyjąć może dwie podstawowe konstrukcje: 1. Zero-balancing cashpooling, w którym dokonywany jest fizyczny transfer środków pomiędzy rachunkami uczestników (ewentualnie specjalnie wyodrębnionymi subkontami) i rachunkiem głównym grupy. Nadwyżki (tj. salda dodatnie) są przekazywane na rachunek główny, natomiast deficyt (tj. salda ujemne) na rachunkach uczestników są pokrywane z rachunku głównego. 2. Notional cashpooling, który dokonywany jest bez fizycznego transferu środków - fundusze są przekazywane wyłącznie „na papierze”. Salda podlegające potrąceniu fizycznie są pozostawiane na własnych rachunkach uczestników systemu, zaś odsetki naliczane są od kwoty netto zgromadzonych sald. |
Niezależnie od powyższej konstrukcji w ramach cashpoolnigu wyznaczony zostaje podmiot, który niejako odpowiada i zarządza wspólnym rachunkiem, na którym gromadzone są nadwyżki (pool leader).
Interpretacje organów podatkowych
Umowy cashpoolingu niejednokrotnie są przedmiotem interpretacji organów podatkowych. W wydawanych postanowieniach wskazują one, iż usługa ta „(...) polega na koncentrowaniu środków z sald poszczególnych podmiotów wchodzących w skład danej struktury gospodarczej na wspólnym rachunku tej struktury i zarządzaniu zgromadzoną w ten sposób kwotą, przy wykorzystaniu korzyści skali. Cash pooling pozwala podmiotom w nim uczestniczącym na równoczesne ograniczenie kosztów odsetkowych (z tytułu zaciągania zobowiązań) i zwiększenie przychodów odsetkowych przy wykorzystaniu zarówno własnych środków danego podmiotu, jak i środków innych podmiotów wchodzących w skład danej struktury” (np. Kujawsko-Pomorski US w postanowieniu z 17.9.2004 r., ZD/436-3/04; I Wielkopolski US w Poznaniu w postanowieniu z 22.3.2004 r., ZP/443-34/04).
Umowa cashpoolingu do pewnego stopnia przypomina w swym charakterze uregulowaną w polskim prawie umowę pożyczki, jednak nie wyczerpuje istotnych jej znamion. Stosownie do przepisu art. 720 KC1 dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W operacjach cashpooling nie dochodzi do zawarcia umowy pożyczki, ponieważ brak jest zobowiązania do przeniesienia określonej ilości pieniędzy na określony w umowie podmiot. Uczestnik tego typu umowy nie wie, czy środki te zostaną wykorzystane, w jakiej wysokości i przez którego uczestnika. Tym samym nie jest skonkretyzowana [...]