Abstrakt

Wychodząc na przeciw tendencjom obecnym w Unii Europejskiej polski ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie instytucji podatkowej grupy kapitałowej, mającej ułatwić prowadzenie działalności na terytorium Polski przez holdingi. Czy jednak zasady tworzenia i funkcjonowania podatkowych grup kapitałowych w pełni zaspokajają potrzeby rynku, odpowiadając celom stawianym takim rozwiązaniom przez UE?

Istota holdingu

Wraz z wejściem do Unii Europejskiej Polska została zobowiązana dostosować swoje przepisy do standardów obowiązujących we Wspólnocie Europejskiej. Ten obowiązek również dotyczył prawa podatkowego. Instytucja holdingu funkcjonowała w Polsce już przed wejściem Polski do UE, jednak jej pozycja w sposób znaczący zyskała na znaczeniu po przystąpieniu Polski do Wspólnoty. Związane jest to głównie z tym, że obecnie holdingi zagraniczne i międzynarodowe zaczęły ekspansję na kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Sytuacja ta spowodowała, że polskie holdingi zaczęły energiczniej planować swój rozwój i strategię. Generalnie rzecz biorąc zauważa się tendencję intensyfikacji działań holdingów zarówno krajowych, jak i zagranicznych (także międzynarodowych).

Istotnym aspektem przy działalności holdingów jest ich sytuacja prawna, która umożliwia korzystne warunki do ich funkcjonowania. W szczególności znaczenie mają rozwiązania podatkowoprawne skierowane do struktur holdingowych.

Warto w tym miejscu wyjaśnić, co rozumiemy pod pojęciem holding. Holding w znaczeniu prawniczym oznacza powiązanie kapitałowe pozwalające spółce dominującej na możliwość wpływania na działalność spółki zależnej poprzez forsowanie swoich decyzji na walnym zgromadzeniu oraz wpływanie na obsadę stanowisk w spółce zależnej¹. Istotną cechą holdingu, odróżniającą go od innych zbliżonych form, jest fakt, że spółka dominująca nie prowadzi samodzielnie działalności, lecz jedynie posiada udziały w spółkach zależnych i korzysta z praw przysługujących jej z tego tytułu, jak np. przewidziane w międzynarodowych umowa podatkowych zmniejszeniu lub nawet zwolnienie w państwie źródła od podatku od wypłacanej dywidendy.

Na gruncie prawa cywilnego holding nie nabywa osobowości prawnej, ponieważ taką osobowość w dalszym ciągu posiadają spółki je tworzące. Nie uzyskuje on również statusu ułomnej osoby prawnej. Wynika to z tego, że żadne obowiązujące przepisy prawne nie nadają holdingowi samodzielnej podmiotowości prawnej. Dlatego holding nie posiada zdolności prawnej, zdolności do czynności prawnych ani nawet zdolności procesowej.

Inaczej sytuacja się przedstawia na gruncie prawa podatkowego, gdzie holding w określonych sytuacjach nabywa podmiotowość podatkową. Podmiotowość podatkowa holdingów ma dla nich bardzo istotne znaczenie, ponieważ ma bezpośrednie odzwierciedlenie w sposobach opodatkowania dochodów uzyskiwanych przez holdingi i wynikających z tego skutkach.

Zasady opodatkowania holdingów

W polskiej praktyce podatkowej najczęściej spotyka się koncepcję, w której holding nie jest uznawany za podmiot podatkowy. Wówczas holding opodatkowywany jest na zasadach ogólnych. Sprowadza się to do tego, że dochód holdingu jest opodatkowywany z uwzględnieniem wszystkich podmiotów, które go tworzą. To one, jako podmioty prawa podatkowego w myśl ustawy² są rozliczane z osiąganych dochodów i strat. Tak więc wszystkie podmioty wchodzące w skład holdingu są rozliczane jako niezależne od siebie podmioty podatkowe. Fakt tworzenia przez nie ekonomicznej struktury holdingowej nie ma znaczenia z punktu widzenia prawa podatkowego. Są jednak pewne uregulowania konstrukcyjne, które uwzględniają zjawisko powiązań kapitałowych. Do nich należy m.in. zapobieganie wielokrotnemu opodatkowaniu tej samej podstawy lub jej części³.

Zasady opodatkowania holdingów jako grupy samodzielnych - pod względem prawnopodatkowym - spółek nie posiadają cech, które mogłyby zaliczyć je do miana holdingowego prawa podatkowego. Tak więc trudno mówić, że stanowią specyficzne rozwiązanie podatkowe przeznaczone dla holdingów.

Realia gospodarcze spowodowały, że rola holdingów znacznie wzrosła i zaczęło brakować konstrukcji prawnopodatkowych, które wychodziłyby naprzeciw tworzeniu i funkcjonowaniu struktur holdingowych. Ogólne zasady opodatkowania holdingów w żaden sposób nie satysfakcjonowały samych zainteresowanych, a wręcz przeciwnie - stanowiły znaczną barierę dla rozwoju grup kapitałowych.

Alternatywą dla holdingów opodatkowanych na zasadach ogólnych stała się instytucja podatkowej grupy kapitałowej. Właśnie dzięki tej instytucji pojawiła się możliwość nabywania przez holdingi statusu podatnika, ale wyłącznie na potrzeby podatku dochodowego od osób prawnych. Podstawową korzyścią podmiotów tworzących podatkową grupę kapitałową stała się możliwość wspólnego rozliczania się z podatku dochodowego od osób prawnych. Polega ona na tym, że grupa spółek płaci zaliczki i podatek od dochodów będących różnicą między sumą dochodów a sumą strat poszczególnych podmiotów wchodzących w skład grupy. Inną istotną korzyścią jest [...]