Abstrakt

Popełnienie deliktu skarbowego samo przez się nie musi doprowadzić do poniesienia odpowiedzialności przewidzianej w przepisach kodeksu karnego skarbowego. W pewnych sytuacjach konsekwencji czynu karalnego można uniknąć, stosując właściwe instytucje prawa karnego lub karnegoskarbowego. Artykuł poświęcony jest warunkom skorzystania z instytucji czynnego żalu, służącej uniknięciu odpowiedzialności poprzez skuteczne podjęcie czynności zmierzających do usunięcia negatywnych skutków popełnionego deliktu.

Czynny żal

Czynnym żalem określa się dążenie sprawcy czynu zabronionego do naprawienia wyrządzonej szkody lub zapobieżenia skutkom swojego zachowania, którego następstwem może być złagodzenie konsekwencji związanych z popełnieniem czynu karalnego¹. W instytucji tej przejawia się ochrona interesu finansowego państwa lub samorządu terytorialnego poprzez rezygnację z zastosowania represji karnej wobec sprawcy czynu zabronionego za cenę wyrównania uszczerbku finansowego na skutek zwrotu uszczuplonej należności publicznoprawnej².

Podmioty uprawnione do złożenia i odbioru zawiadomienia

Zawiadomienie o dokonaniu czynu zabronionego (samodenuncjacja) odnosi się do przestępstwa skarbowego i wykroczenia skarbowego. Może jej dokonać każdy, kto popełnił taki czyn w formie sprawstwa lub w innej prawnokarnie relewantnej postaci przyczynił się do jego zaistnienia. Jak słusznie zauważa Z. Siwik³, nieistotne jest, czy był to sprawca, podżegacz lub pomocnik, gdyż przepisy nie dają podstaw prawnych do czynienia różnicy między równorzędnymi postaciami zjawiskowymi przestępstwa skarbowego. Podobnie w zakresie stadialnych form deliktu skarbowego, o ile w ogóle taka forma czy postać zjawiskowa jest w danym przypadku penalizowana. Zawiadomienie należy złożyć przed jakimkolwiek organem powołanym do ścigania niezależnie od jego właściwości rzeczowej, funkcjonalnej lub miejscowej, a każdy z tych organów ma obowiązek przyjęcia zawiadomienia⁴. Co więcej sformułowanie art. 16 § 1 KKS pozwala na wnioskowanie, że zawiadomienie takie może być zgłoszone przed organem, który nie jest w ogóle uprawniony do ścigania przestępstw i wykroczeń skarbowych, skoro ma to być - verbalegis - „organ powołany do ścigania”, a ustawa nie dekretuje, iż chodzi o organ powołany do ścigania czynów skarbowych. W rzeczywistości trudno jednak wyobrazić sobie, aby takie zawiadomienie miało być złożone, np. przed inspektorem ochrony środowiska czy strażnikiem leśnym, które to organy z mocy przepisów szczególnych są uprawnione do prowadzenia postępowania jedynie o niektóre przestępstwa lub wykroczenia⁵. W tej grupie nie ma czynów skarbowych. Gdyby jednak „skruszony” sprawca udał się z takim zawiadomieniem do organu ścigania, nie będącego finansowym lub niefinansowym organem postępowania przygotowawczego w rozumieniu KKS i złożył pisemne zawiadomienie, winno być ono przesłane do organu właściwego i zawiadomienie z tego punktu widzenia należy uznać za skuteczne w rozumieniu art. 16 § 1 KKS. W przypadku zaś gdyby sprawca chciał złożyć takie zawiadomienie ustnie do protokołu organu nie wymienionego w katalogu art. 53 § 37 i 38 KKS, wówczas zasadnym wydaje się odesłanie go do organu kompetentnego. Zauważyć jednak należy, że katalog organów wskazanych w art. 53 § 37 i 38 KKS jest na tyle szeroki, iż w praktyce mało prawdopodobnym jest, by sprawca udał się, z zamysłem ujawnienia deliktu skarbowego, do organu, który w ogóle nie jest właściwy do ścigania tego rodzaju czynów.

Forma i treść zawiadomienia

Zawiadomienie powinno być sporządzone na piśmie albo przekazane ustanie do protokołu, choć przepisy prawa nie wymagają określonej formy udokumentowania zawartych w zawiadomieniu informacji⁶. Pisemne zawiadomienie nie może być jednak anonimowe. Istotna jest więc treść zawiadomienia, a zwłaszcza podanie imienia, nazwiska oraz adresu sprawcy. Nie musi być ono dokonane [...]