Abstrakt

W artykule przedstawiono opodatkowanie usług finansowych na gruncie VAT: zakres czynności podlegających opodatkowaniu, zakres zwolnienia od podatku oraz zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego, a także praktyczne problemy związane z opodatkowaniem VAT usług finansowych na przykładzie papierów wartościowych.

Wprowadzenie

Usługi pośrednictwa finansowego są zasadniczo zwolnione od podatku od towarów i usług. Powyższa zasada wynika z art. 43 ust. 1 pkt 1 w związku z pozycją 3 załącznika nr 4 do ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług¹ (dalej: VATU). Przepisy polskie w zakresie zwolnienia dla transakcji finansowych implementują regulacje art. 13(B)(d) VI Dyrektywy VAT. Na zasadzie wyjątku pewne kategorie usług są wyłączone ze zwolnienia, a zatem opodatkowane podstawową stawką VAT w wysokości 22%. Do takich usług należą m.in. usługi ściągania długów, faktoring, doradztwo finansowe oraz zarządzanie i przechowywanie papierów wartościowych. Warto podkreślić, że zwolnienie transakcji finansowych od VAT ma charakter przedmiotowy, nie zależy bowiem od tego, czy usługodawca jest instytucją finansową. Ponadto należy zauważyć, że omawiane zwolnienie funkcjonowało również na gruncie ustawy z 8.1.1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym². Najczęściej jednak traktowano je jako zwolnienie podmiotowe, czyli obejmujące wszelkie czynności wykonywane przez instytucje finansowe.

Usługi finansowe są niewątpliwie specyficzną kategorią usług. Zaś przepisy VATU siłą rzeczy uwzględniają tę specyfikę w bardzo ograniczonym zakresie. Świadczy o tym m.in. fakt, że transakcje finansowe zostały zwolnione od podatku przede wszystkim ze względów praktycznych, gdyż brak było pewności co do sposobu ich opodatkowania. Należy też pamiętać, że VI dyrektywa została uchwalona w 1977 r. i od tego czasu nie była nowelizowana w zakresie omawianego zwolnienia. Natomiast rynek usług finansowych rozwija się bardzo dynamicznie, więc regulacje dotyczące VAT zwyczajnie nie nadążają za ich rozwojem. Z tego powodu w Komisji Europejskiej od dłuższego czasu trwa dyskusja na temat wprowadzenia nowych przepisów ustanawiających zwolnienie dla usług finansowych, a w dalszej perspektywie - zniesienia zwolnienia i opodatkowania tych usług na zasadach ogólnych. Wobec powyższego, w praktyce pojawiają się liczne problemy związane z opodatkowaniem transakcji finansowych.

W dalszej części artykułu przedstawiamy kwestie ogólne związane z traktowaniem usług finansowych na gruncie VAT: zakres czynności podlegających opodatkowaniu, zakres zwolnienia od podatku oraz zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego, a także praktyczne problemy związane z opodatkowaniem VAT usług finansowych na przykładzie papierów wartościowych.

Problemy z zakresem czynności podlegających opodatkowaniu na przykładzie papierów wartościowych

Zgodnie z ogólną zasadą VAT, świadczenie usług podlega opodatkowaniu tym podatkiem, jeżeli jest wykonywane na terytorium kraju, za wynagrodzeniem, przez podmiot występujący w charakterze podatnika VAT. W świetle art. 15 VATU, podatnikami są wszelkie podmioty wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów o VAT, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Zaś działalnością gospodarczą jest działalność producentów, handlowców lub usługodawców - również wówczas, gdy czynność [...]