Abstrakt

Dr Adam Mariański - partner
zarządzający działem podatkowym
[email protected]

Dariusz Strzelec - starszy konsultant
w dziale podatkowym, asystent
w Katedrze Prawa Finansowego
WPiA UŁ
[email protected]

Stanisław Kubiak - adwokat
odpowiedzialny za sprawy karne,
w tym zwłaszcza karne-skarbowe
[email protected]

Beata Cieślak - konsultant w dziale
podatkowym, aplikant radcowski
[email protected]

Hubert Kryszczak - konsultant
w dziale podatkowym,
aplikant adwokacki
[email protected]

Kancelaria Adwokacka
Brzezińska, Narolski, Mariański
Adwokaci
pl. Komuny Paryskiej 1, 90-007 Łódź,
Tel. (042) 636 27 27
e-mail: [email protected]
www.bnmadwokaci.pl

Realizm w podejściu do działań organów podatkowych

Postanowienia OrdPU jednoznacznie określają obowiązki organów administracji publicznej. Dotyczy to zwłaszcza obowiązku zebrania przez organ podatkowy całego materiału dowodowego niezbędnego dla rozstrzygnięcia sprawy - zasada prawdy obiektywnej (art. 122 oraz 187 OrdPU). Tym samym podstawą działania organów podatkowych jest ustalenie wszystkich faktów w sprawie, a nie tylko takich które są „wygodne” dla tychże organów. Nie jest bowiem celem ich działania opodatkowanie ponad istniejący stan rzeczy.

Dlatego też jedną z najistotniejszych zasad wszystkich nowoczesnych procedur administracyjnych jest zasada prawdy obiektywnej, która w odniesieniu do polskiego postępowania podatkowego została uregulowana w art. 122 OrdPU. Zatem organ prowadzący postępowanie ma obowiązek przeprowadzenia z urzędu dowodów mających na celu ustalenie rzeczywistego stanu rzeczy. Oznacza to, że ustalenie stanu faktycznego sprawy jest obowiązkiem organu administracji, a nie mają takiego obowiązku strony postępowania. Organ podatkowy nie może tego obowiązku przerzucać na stronę, a nawet powinien dążyć do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy nie bacząc na postawę strony. Poza powyższymi regułami procedury warto wskazać na dwie dodatkowe gwarancje ochrony praw podatnika: domniemanie prawdziwości deklaracji podatkowej oraz nakazu rozstrzygania wszelkich wątpliwości także co do stanu faktycznego na korzyść podatnika (in dubio pro tributario).

Wydawać by się zatem mogło, że tak silne gwarancje procesowe i materialne nie powinny budzić żadnych wątpliwości w praktyce ich stosowania. Niestety orzecznictwo sądów administracyjnych nad wyraz często akceptuje postępowanie organów podatkowych zmierzające do: przerzucania ciężaru dowodu na podatnika, wprowadzania zasady domniemania nieprawidłowości rozliczenia podatkowego, dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów, rozstrzygania wątpliwości prawnych i faktycznych na niekorzyść podatnika itd.

Skala naruszeń obowiązujących zasad materialnego i procesowego prawa podatkowego jest zróżnicowana. Nie zmienia to jednak faktu, iż powyższe tendencje w orzecznictwie doprowadziły do praktyki organów podatkowych całkowicie negującej wskazane powyżej zasady ustalenia prawdy w postępowaniu administracyjnym, będącej podstawą do wymierzenia prawidłowej kwoty podatku. Tym samym zamiast realizować zasady postępowania podatkowego, w tym zwłaszcza prawdy obiektywnej, organy podatkowe prowadzą postępowanie jedynie w celu „złapania” podatnika na nieprawidłowościach i wymierzeniu „dodatkowych” kwot zobowiązań podatkowych do zapłaty.

Tym samym podatnik nie może przyjąć założenia działania w zaufaniu do czynności organów podatkowych. W wyniku takiej praktyki należy uznać, iż mamy do czynienia z dwoma przeciwstawnymi interesami, a nie z organem podatkowym realizującym konstytucyjne obowiązki. Oznacza to, że podatnik musi działać w pełnej nieufności do czynności organów, w tym zwłaszcza musi zakładać, że celem kontroli podatkowej jest wyłącznie znalezienie wszelkich możliwych, a czasami wręcz wykreowanych przez organ podatkowy, nieprawidłowości.

Tak jak w postępowaniu kontradyktoryjnym, np. w postępowaniu w sprawach gospodarczych przed sądem powszechnym, podatnik musi ustalić swoją taktykę postępowania. Oznacza to, że należy od początku kontroli podatkowej przyjąć odpowiednie założenie co i kiedy oraz jakimi środkami dowodowymi będziemy udowadniać.

W tym zakresie należy wskazać, iż najczęstszym błędem podatników jest działanie bez ściśle określonego celu, a czasami wręcz chaotycznie. Powoduje to składanie obszernych wyjaśnień i dowodów. Organy podatkowe wykorzystują to do przedstawienia przeciwdowodów. Nie jest bowiem celem tych organów ustalenie prawdy obiektywnej, ale obalenie dowodów podatnika. Tym samym organ podatkowy w postępowaniu inkwizycyjnym, będąc jednocześnie oskarżycielem, sędzią i „katem”, stara się jedynie wykazać zasadność skazania, a nie uniewinnienia. Tym samym podatnik musząc udowodnić swoją niewinności winien to czynić w taki sposób aby nie dać organom podatkowym możliwości wykazania słuszności ich skazania.

Z tych względów niniejsze opracowania ma inny charakter niż dotychczasowe opracowania omawiające zasady postępowania podatkowego. Jest ono całkowicie jednostronne, ma przedstawić sposób zachowania się podatnika w trakcie kontroli i postępowań: podatkowego i sądowoadmistracyjnego. Tym samym ma ono pomóc podatnikom oraz ich pełnomocnikom w ustaleniu prawidłowego działania w trakcie tych postępowań. Głównym celem jest zatem przedstawienie możliwości ochrony praw podatnika przed pozaprawnym działaniem organów podatkowych. Przy czym będziemy konfrontować obowiązujące przepisy oraz ich prawidłową wykładnię z praktyką organów podatkowych oraz orzecznictwem podatkowym.

[...]