Abstrakt

Instytucja prawa pomocy ma zagwarantować udział w postępowaniu podmiotom, których nie stać na poniesienie kosztów postępowania sądowego, a tym samym spowodować uniknięcie sytuacji, w której stan majątkowy strony uniemożliwiałby skuteczne dochodzenie jej praw na drodze sądowoadministracyjnej. W artykule omówiono zasady przyznania prawa pomocy przed wojewódzkim sądem administracyjnym i wypełniania wniosku o przyznanie prawa pomocy.

Zasada odpłatności postępowania

Ustawa z 30.8.2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi¹, jako jedną z zasad obowiązujących w tym postępowaniu przewiduje konieczność ponoszenia przez strony kosztów postępowania (art. 199 i art. 214 § 1 PostSądAdmU). W literaturze² podkreśla się, że brak środków pieniężnych wystarczających na pokrycie przez stronę tych kosztów, nie może skutkować zamknięciem jej drogi do rozpoznania sprawy przez sąd. Ustawodawca dostrzegł potrzebę odstąpienia, w uzasadnionych przypadkach, od wskazanej wyżej zasady odpłatności postępowania i w związku z tym, w Rozdziale 3 PostSądAdmU zatytułowanym „Zwolnienie od kosztów sądowych” znalazły się regulacje dotyczące zwolnienia z tego obowiązku pewnych kategorii podmiotów oraz przyznania tzw. prawa pomocy. Skutkiem przyznania prawa pomocy jest zwolnienie wnioskodawcy z obowiązku uiszczenia pewnej należności publicznoprawnej lub też opłacenie, ze środków publicznych, kosztów zastępstwa procesowego³.

Prawo pomocy

Instytucja prawa pomocy ma zagwarantować udział w postępowaniu podmiotom, których nie stać na poniesienie kosztów postępowania sądowego, a tym samym spowodować uniknięcie sytuacji, w której stan majątkowy strony uniemożliwiałby skuteczne dochodzenie jej praw na drodze sądowoadministracyjnej. Ustawodawca tworząc normy dotyczące prawa pomocy uwzględnił tym samym konstytucyjną zasadę „prawa do sądu” (art. 45 Konstytucji) wprowadzając mechanizm uniezależniający możliwość dochodzenia praw na drodze sądowej od kondycji finansowej strony postępowania⁴. Prawo do sądu jest bowiem rozumiane jako możliwość zainicjowania postępowania przez osobę zainteresowaną, a za ograniczenie tej zasady uznawane są np. terminy procesowe oraz właśnie obowiązek poniesienia kosztów postępowania⁵.

Pomoc dla strony może przybrać dwojaką postać. Przyznanie jej w zakresie całkowitym oznacza, że skarżący jest zwolniony od kosztów sądowych w całości, a ponadto zostaje ustanowiony dla niego pełnomocnik z urzędu (adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, doradca podatkowy) - art. 245 § 2 PostSądAdmU. Można także przyznać prawo pomocy w zakresie częściowym - wówczas skarżący może zostać zwolniony od kosztów sądowych w całości lub w części albo może zostać ustanowiony dla niego pełnomocnik z urzędu (art. 245 § 3 PostSądAdmU).

Przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym może nastąpić wówczas, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 PostSądAdmU), w zakresie częściowym zaś gdy wykaże, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez [...]