Abstrakt
W artykule omówiono podstawowe zasady dotyczące związków między polskim prawem podatkowym, a prawem wspólnotowym oraz stosowanie tych zasad przez polskie organy podatkowe.
Wprowadzenie
Opracowania dotyczące relacji pomiędzy prawem krajowym a wspólnotowym zaczęły pojawiać się w polskiej literaturze na długo przed przystąpieniem Polski do UE. Dotyczą one wielu aspektów związanych z funkcjonowaniem obu porządków prawnych, a w szczególności zasad rozstrzygania konfliktów pomiędzy nimi, bezpośredniego obowiązywania, stosowania oraz skuteczności prawa europejskiego, jak również prowspólnotowej wykładni norm krajowych.
Nie wdając się w teoretyczne rozważania w powyższym zakresie w pierwszej części artykułu przedstawimy podstawowe zasady dotyczące występujących w praktyce związków pomiędzy polskim prawem podatkowym a prawem wspólnotowym. Zasady te sformułować można na gruncie dotychczasowego orzecznictwa ETS (dalej „ETS”) oraz wspomnianych już szczegółowych analiz przedstawicieli doktryny, które znalazły wyraz w licznych publikacjach, w tym również dotyczących prawa podatkowego.
W drugiej części artykułu rozważymy natomiast jak powyższe zasady są respektowane przez polskie organy podatkowe.
Podstawowe zasady dotyczące wzajemnych relacji polskiego prawa podatkowego i prawa wspólnotowego
Z dniem przystąpienia do UE prawo wspólnotowe zaczęło obowiązywać w Polsce obok prawa krajowego (zasada bezpośredniego obowiązywania). W konsekwencji sądy i organy państwowe, w tym podatkowe, zobowiązane zostały do działania na podstawie norm należących do obu tych porządków prawnych (zasada bezpośredniego stosowania). Wskazane zasady dotyczą również dyrektyw, które nie zostały przez dane państwo zaimplementowane1.
Podatnicy uzyskali natomiast prawo bezpośredniego powoływania się na normy prawa europejskiego (zasada bezpośredniego skutku proklamowana w orzeczeniu ETS w sprawie Van Gend2). Należy jednak zaznaczyć, iż w przypadku dyrektyw, a te zawierają większość regulacji podatkowych, prawo powołania się na wynikające z nich normy, dotyczy tylko tych, które są wystarczająco precyzyjne i bezwarunkowe, przyznają jednostkom prawa wobec państwa, oraz upłynął termin, w którym powinny zostać wprowadzone do prawa krajowego lub też ich implementacja dokonana została nieprawidłowo.
|
Ponadto, co należy podkreślić, normy dyrektyw są bezpośrednio skuteczne jedynie w układzie wertykalnym, tj. jednostka państwo, co w przypadku sporów w zakresie prawa podatkowego jest regułą (podatnik organy podatkowe). Oznacza to, iż podatnicy w każ dym przypadku uprawnieni są do bezpośredniego powoływania się na precyzyjne i bezwarunkowe przepisy dyrektyw. Wniosek ten potwierdzają orzeczenia ETS, zapadłe na gruncie prawa podatkowego. |
Na szczególną uwagę zasługuje orzeczenie w sprawie Ursula Becker3.
Ostatnią, a zarazem najistotniejszą zasadą, którą należy w tym miejscu wymienić jest zasada pierwszeństwa prawa europejskiego. Dotyczy ona sytuacji, w której norma prawa krajowego jest sprzeczna z normą prawa europejskiego. Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie ETS oraz doktrynie prawa europejskiego stanowiskiem, w takim przypadku pierwszeństwo powinno należeć do normy prawa europejskiego4.
W bezpośrednim związku z zasadą pierwszeństwa pozostaje zagadnienie prowspólnotowej wykładni prawa krajowego. Od dnia akcesji Polski do UE przy dokonywaniu interpretacji prawa podatkowego uwzględniać należy dodatkową regułę interpretacyjną, zgodnie z którą wykładnia polskiego tekstu prawnego powinna być dokonywana w taki sposób aby zapewnić zgodność jego norm z prawem wspólnotowym5.
Z przedstawionych powyżej zasad wynikają dla podatników następujące praktyczne wnioski:
Po pierwsze, w przypadku braku lub nieprawidłowej implementacji do prawa polskiego dyrektywy, zawierającej jasne i precyzyjne normy prawa podatkowego, podatnicy [...]