Abstrakt

W artykule omówiono pojęcie dzieł sztuki na gruncie ustaw podatkowych, możliwości zaliczania wydatków na nabycie dzieł sztuki do kosztów uzyskania przychodów oraz zasady ich amortyzacji.

Uwagi wstępne

Obrót dziełami sztuki uchodzi za nieopłacalny podatkowo. Niekiedy mówi się nawet o dyskryminacji tego rynku, a artyści w niekorzystnych regulacjach podatkowych upatrują przyczyn zastoju w obrocie swymi dziełami.

Dyskryminacja podatkowa obrotu dziełami sztuki jest szczególnie widoczna w podatkach dochodowych. W powszechnym odbiorze wydatki na nabycie dzieła sztuki nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodów do momentu sprzedaży takiego dzieła (z wyjątkiem dzieł sztuki niestanowiących środków trwałych lub tańszych niż 3500 PLN). Jest to twierdzenie prawdziwe, ale jedynie w odniesieniu do uznania za koszt uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości materialnego nośnika utworu, tj. wartości nabytego prawa własności na dziele sztuki.

Odmiennie przedstawia się amortyzacja prawa majątkowego, które powinno zostać nabyte razem z materialnym nośnikiem utworu (np. obrazem), tj. autorskiego prawa majątkowego.

Dzieło sztuki - próba definicji prawnopodatkowej

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (PDOPrU) posługuje się pojęciem „dzieła sztuki”, nie dając jednak wskazówek co do rozwinięcia tego pojęcia.

W drodze wykładni językowej można ustalić, że dzieło sztuki, zgodnie ze Słownikiem języka polskiego PWN oznacza wytwór rąk ludzkich, a w szczególności: „wynik, rezultat pracy lub działania, wytwór”, a także„utwór literacki, naukowy, muzyczny, artystyczny (zwykle dużej wartości)”.

Szansę na dookreślenie znaczenia tego pojęcia daje wykładnia systemowa. Wykładnia taka ma charakter pomocniczy, jak stwierdza np. wyrok NSA z 25.2.1993 r. (SA/P 2462/92), potwierdzając utrwalony pogląd dotyczący prawa podatkowego, że „we wszelkiej interpretacji przepisów, próbach dekodowania zawartych w nich norm prawnych należy posługiwać się przede wszystkim wykładnią językową, a wykładnia systemowa czy celowościowa mogą mieć jedynie następcze, pomocnicze znaczenie.”.

Stosując wykładnię systemową można odwołać się do innych ustaw podatkowych. Przepisy ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług zawierają dokładną definicję „dzieła sztuki”. Co prawda, przepis art. 120 ust. 1 pkt 1 stwierdza, że definicję tę „stosuje się na potrzeby niniejszego rozdziału”, tj. rozdziału 4 VATU. Nie stanowi to jednak poważniejszych przeszkód w zastosowaniu tej definicji w drodze wykładni systemowej także przepisów PDOPrU, gdyż zakres stosowania oraz cele definicji nie różnią się istotnie. Zastosowanie wykładni systemowej jest tu także możliwe, gdyż nie doprowadzi do rozszerzenia znaczenia przepisu lub zwiększenia ciężaru podatkowego.

Definicja dzieł sztuki, zawarta w VATU opiera się na klasyfikacjach statystycznych. Nie wdając się w drobiazgowe wyliczanie, stwierdzić można że dzieła sztuki w rozumieniu ustawy o VAT to przedmioty własnoręcznie wykonane przez artystę, niesłużące do codziennego, „praktycznego” użytku takie jak np.:

1) obrazy, malowidła oraz rysunki wykonane w całości przez artystę,

2) sztychy, litografie sporządzone w ograniczonej liczbie egzemplarzy,

3) rzeźby lub posągi wykonane w całości przez artystę,

4) gobeliny wykonane ręcznie (liczba egzemplarzy dzieła ograniczona do 8 egzemplarzy),

5) fotografie wykonane przez artystę (30 ponumerowanych egzemplarzy) etc.

Przedmioty te są sklasyfikowane w PKWiU 92.31. Definicja zastosowana przez ustawę o VAT nie obejmuje dzieł sztuki, mogących być wykorzystanych do codziennego użytku, np. mebli, ceramiki etc.

Cechą wspólną tych dzieł jest to, że są one przedmiotami materialnymi, wykonanymi przez artystę osobiście lub pod jego nadzorem, powielone w niewielkiej liczbie egzemplarzy (np. fotografie) lub wykonane w jednym egzemplarzu (rzeźby, malowidła etc.).

Z definicji dzieła sztuki, zaczerpniętej z ustawy o VAT, wynika znaczna dowolność w kwalifikowaniu tych przedmiotów. Na potrzeby podatków dochodowych [...]