Monitor Podatkowy

nr 8/2004

Usługi niematerialne, a ciężar dowodu. Glosa do Wyroku NSA z 17.6.2003 r., I SA/Łd 1653/02

Adam Mariański
Autor jest doktorem nauk prawnych w zakresie prawa finansowego, specjalizującym się w prawie podatkowym.
Dariusz Strzelec
Autor jest doktorantem w Katedrze Prawa Finansowego UŁ, konsultantem w Departamencie Prawa Podatkowego Kancelarii Adwokackiej w Łodzi.
Abstrakt

1. Ciężar udowodnienia tej okoliczności (wykonania usług - dop. autorzy) spoczywał zdaniem składu orzekającego na stronie skarżącej, albowiem to ona wywodziła z niej skutki prawne w postaci zaliczenia wydatków do podatkowo istotnych kosztów uzyskania przychodów.

2. Obowiązek poszukiwania prawdy obiektywnej nie zakłada nakazu podejmowania bliżej nie sprecyzowanych i nie ograniczonych w czasie czynności dowodowych.

3. Wytyczne OECD w sprawie szczegółowych zasad dotyczących holdingów międzynarodowych, na które powołała się strona skarżąca nie mogą w istocie zmieniać zasad postępowania dowodowego w tak fundamentalnym zakresie, jakiego dotyczy problematyka analizowanej sprawy. Nie odejmują prawa organom do posłużenia się zasadą swobodnej oceny dowodów, ani nie zmieniają konstrukcji istotnych podatkowo wydatków stanowiących koszt uzyskania przychodów.

4. Dowody z zeznań świadków nie są z zasady dopuszczalne dla ustalenia istnienia faktycznej podstawy dokonania wydatków.

Wyrok NSA z 17.6.2003 r.
Sygn. akt I SA/Łd 1653/02.



Glosa

Glosowane orzeczenie dotyczy problemów związanych z zaliczaniem wydatków w koszty uzyskania przychodów oraz istotnymi aspektami proceduralnymi związanymi z ustalaniem prawdy obiektywnej oraz prawidłowym dokonywaniem subsumcji stanu faktycznego do stanu prawnego. Dodatkowym zagadnieniem, które także było przedmiotem rozstrzygania, jest zaliczanie wydatków w koszty uzyskania przychodów w przedsiębiorstwach należących do międzynarodowych koncernów.

Koszty uzyskania przychodów

Zagadnienia związane z kosztami uzyskania przychodów w podatkach dochodowych nastręczają poważnych problemów praktycznych. Problemy związane z tym elementem konstrukcyjnym podatku, który rozstrzyga o rozmiarze obciążenia podatkowego dotykają wielu kwestii takich jak: związek przyczynowo-skutkowy między kosztem a przychodem, potrącalność kosztów w czasie, ciężar dowodzenia faktycznego poniesienia wydatku, kwestie dowodowe związane z właściwym dokumentowaniem wydatków. Powyższe zagadnienie jest także przedmiotem wielu kontrowersji tak w nauce prawa podatkowego jak i orzecznictwie. O doniosłości tej problematyki jak i skutkach dla podatnika błędów jakie zostają popełnione w toku stosowania tych przepisów świadczy glosowane orzeczenie. Nie wnikając jednak we wszystkie aspekty związane z interpretacją przesłanek pozwalających na zaliczenie danego wydatku w poczet kosztów uzyskania przychodów niniejsza glosa traktować będzie tylko o będącym spornym w niniejszej sprawie problemem dokumentowania poniesionych wydatków oraz dotyczyć będzie aspektów proceduralnych związanych z przeprowadzaną przez organy podatkowe oceną, a także posłużeniem się obowiązującymi na gruncie stosunków cywilnoprawnych zasadami dotyczącymi ciężaru przeprowadzenia dowodu.

W przedmiotowej sprawie organy podatkowe oraz Sąd administracyjny kwestionują poniesione przez spółkę wydatki związane z wykonaniem na podstawie zawartych umów usług o charakterze szkoleniowo-doradczym. W pierwszej kolejności analizując przedmiotową problematykę należy podkreślić, iż w literaturze przedmiotu wskazuje się, że faktyczne wykonanie usługi, jej związek z działalnością przedsiębiorstwa, sposób określenia kosztów poniesionych na jej nabycie w powiązaniu z korzyścią wynikającą z jej nabycia dla przedsiębiorstwa nie są tak jednoznaczne jak w przypadku nabycia towarów1. Ta uwaga natury ogólnej nie pozostaje bez wpływu na analizę dalszych okoliczności dotyczących zakwalifikowania określonego wydatku związanego ze świadczeniem usług o charakterze niematerialnym w poczet kosztów uzyskania przychodów.

W orzecznictwie NSA dotyczącym zagadnienia kosztów uzyskania przychodów, a konkretniej warunków, które powinny zostać spełnione, aby poniesiony przez podatnika wydatek mógł być zaliczony w poczet kosztów wskazuje się przynajmniej na trzy istotne grupy zagadnień. Jednym z tych węzłowych zagadnień jest problem związku przyczynowego między [...]