Abstrakt

W artykule przeprowadzono analizę przepisu art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych regulującego możliwość naliczania 50% kosztów uzyskania przychodu z tytułu korzystania i rozporządzania prawami autorskimi przez twórców i wykonawców.

Wprowadzenie

Reguła ogólna dotycząca kosztów uzyskania przychodu zawarta jest w art. 22 ust. 1 PDOFizU osób fizycznych. Stanowi on, że kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Ustęp 9 tego przepisu określa, jako wyjątek od tej reguły, wysokość kosztów uzyskania przychodu z niektórych źródeł. Punkt 3 tego ustępu stanowi: koszty uzyskania niektórych przychodów określa się w następującej wysokości w stosunku do uzyskanego przychodu (...) z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami”.

Przepis art. 22 ust. 9 pkt 3 pozwala na zryczałtowane naliczanie kosztów uzyskania przychodu (według stawki 50% przychodu) z następujących tytułów:

1. korzystania przez twórców z praw autorskich,
2. korzystania przez artystów wykonawców z praw pokrewnych,
3. rozporządzania przez twórców prawami autorskimi i
4. rozporządzania przez artystów wykonawców prawami do artystycznych wykonań.

Celowo dokonano rozbicia tego przepisu na cztery punkty aby podkreślić, że stanowią one cztery odrębne tytuły do zryczałtowanego obliczania kosztów uzyskania przychodu. W praktyce zdarza się bowiem, że te cztery kategorie bywają nazywane zbiorczo „kosztami z tytułu praw autorskich i pokrewnych”, „przychodami w związku z prawami autorskimi”. Często też dochodzi do utożsamiania korzystania z praw autorskich z rozporządzaniem tymi prawami. Ze względu na możliwość korzystnego (dla podatnika) naliczania kosztów uzyskania przychodu oraz narosłe wątpliwości i rozbieżności co do użytej w tym przepisie terminologii zostanie przeprowadzona analiza jego postanowień. Ponieważ znaczenie sformułowań omawianego przepisu należy oceniać na podstawie „odrębnych przepisów” (czyli ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) niniejsze opracowanie będzie dotyczyło zagadnień prawa autorskiego oraz, w niezbędnym zakresie, prawa podatkowego. Taka formuła pracy wynika też z faktu, że najwięcej wątpliwości budzą (i rozbieżności powodują) kwestie prawnoautorskie.

Korzystanie z utworu

Na gruncie prawa autorskiego „korzystanie” z utworu oznacza sytuację, gdy podmiot uprawniony albo osoba przezeń upoważniona (korzystający) dokonuje eksploatacji utworu. I tak art. 66 PrAutU określa umowę licencyjną jako uprawniającą do korzystania z utworu. Podobnie art. 67 ust. 1 PrAutU określając licencje stanowi, że jest to udzielone przez twórcę upoważnienie „do korzystania z utworu”. Analogicznie M. Kępiński określa korzystanie jako „upoważnienie do eksploatacji praw autorskich mieszczące się w ramach przysługującej wyłącznie uprawnionemu sfery wyłączności”¹. Ponieważ to twórca udziela osobie trzeciej upoważnienia do korzystania (eksploatacji) z utworu to istotne jest stwierdzenie, że sformułowanie „korzystanie z praw autorskich” może odnosić się zarówno do samego twórcy (ten korzysta z utworu w ramach przysługującego mu monopolu autorskiego) jak i do osoby trzeciej, która eksploatuje utwór na podstawie upoważnienia udzielonego przez twórcę. To stwierdzenie powoduje, że [...]