Abstrakt
Problem nieściągalności wierzytelności występuje obecnie często. Nieściągalne wierzytelności można jednak zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu tylko w określonych przepisami sytuacjach. Ponadto wierzytelności te muszą być prawidłowo udokumentowane. Niniejszy artykuł prezentuje zagadnienie dokumentowania nieściągalności wierzytelności, uwzględniając nowe przepisy Prawa upadłościowego i naprawczego.
Wprowadzenie
Wierzytelności odpisane jako nieściągalne nie stanowią, co do zasady, kosztów uzyskania przychodu. Wyjątki od powyższej reguły określa art. 16 ust. 1 pkt 25 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych1. Ta właśnie regulacja stanowi przedmiot niniejszego opracowania, przy czym obejmuje ono wyłącznie zagadnienia związane z wierzytelnościami, które zostały zarachowane jako przychody należne, a ich nieściągalność została udokumentowana zgodnie z przepisami. W niniejszym artykule zostały pominięte kwestie zaliczenia w koszty uzyskania przychodu:
a) udzielonych przez jednostki organizacyjne uprawnione, na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady ich funkcjonowania, do udzielania kredytów (pożyczek) - wymagalnych, a nieściągalnych kredytów (pożyczek), pomniejszonych o kwotę niespłaconych odsetek i równowartość rezerw na te kredyty (pożyczki), zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów (art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. b) PDOPrU),
b) strat poniesionych przez bank z tytułu udzielonych przed 1.1.1997 r. gwarancji albo poręczeń spłaty kredytów i pożyczek, obliczonych zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. b) PDOPrU.
Zagadnienia ogólne
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) PDOPrU kosztem uzyskania przychodu są wierzytelności, które uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 PDOPrU zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana na jeden z trzech sposobów:
a) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
b) postanowieniem sądu o:
- oddaleniu wniosku o ogłoszeniu upadłości, gdy majątek masy nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
- umorzeniu postępowania upadłościowego, gdy majątek masy nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
- ukończeniu postępowania upadłościowego, albo
c) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe lub wyższe od samej wierzytelności.
W istocie mamy więc do czynienia z dwiema przesłankami warunkującymi zaliczenie wierzytelności nieściągalnych do kosztów uzyskania przychodu: