Abstrakt

Pojęcie inkasenta

Ordynacja podatkowa określając pojęcie inkasenta ogranicza się do stwierdzenia, że jest to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu¹. W przeciwieństwie do płatnika, inkasent nie zajmuje się więc obliczaniem podatku ciążącego na podatniku, co sprawia, że ten rodzaj “pośrednika” w zapłacie podatku wykorzystywany jest przede wszystkim w ustawach podatkowych przewidujących powstanie zobowiązania podatkowego z mocy doręczenia decyzji ustalającej². Jak łatwo zauważyć, Ordynacja podatkowa jedynie definiuje pojęcie inkasenta, nie wskazuje natomiast podmiotów, na których ciążą obowiązki inkasenta. Taka blankietowość regulacji prawnej w zakresie zdolności prawnej jest charakterystyczna dla prawa podatkowego. Na gruncie tej dziedziny prawa zdolność prawna ma bowiem charakter relatywny. Krąg podmiotów stosunku prawnopodatkowego wyznaczają poszczególne ustawy podatkowe, nie zaś przepisy należące do ogólnego prawa podatkowego. Konsekwencją takiego ujęcia jest powszechna w prawie podatkowym sytuacja, w której określona jednostka jest podmiotem stosunku prawnopodatkowego w świetle jednej ustawy podatkowej, nie staje się natomiast podmiotem stosunku prawnopodatkowego w rozumieniu przepisów innej ustawy podatkowej. W prawie podatkowym nie można zatem mówić o zdolności prawnej jako takiej, kwestię podmiotowości prawnopodatkowej należy natomiast rozpatrywać wyłącznie w kontekście poszczególnych ustaw podatkowych.

Również konkretne ustawy podatkowe nie poświęcają inkasentowi zbyt wiele miejsca. W aktualnym stanie prawnym, do instytucji inkasenta odwołano się przy kształtowaniu konstrukcji niektórych podatków zasilających budżety gmin³. W żadnym z tych przypadków, wprost z ustawy nie wynika jednak, kto jest inkasentem. Ustawodawca zastosował bowiem zabieg polegający na upoważnieniu rad gmin do zarządzenia poboru podatku w drodze inkasa, a także do określenia inkasentów podatku⁴. Warto przy tym zauważyć, iż niekiedy takie zarządzenie poboru podatku w drodze inkasa jest obligatoryjne⁵. W pozostałych przypadkach radzie gminy przysługuje natomiast prawo do zarządzenia poboru podatku przez inkaso⁶.