Abstrakt

W obowiązującym do końca 2000 r. Kodeksie handlowym oraz w zastępującym go od 2001 r. Kodeksie spółek handlowych znajduje się instytucja umorzenia akcji. Operacja ta może być przeprowadzona jeżeli statut spółki to przewiduje. Umorzenie bez zachowania przepisów o obniżeniu kapitału akcyjnego może być dokonywane jedynie z czystego zysku. Wśród spółek kapitałowych operacje takie są stosunkowo popularne. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie skutków podatkowych takich operacji dla akcjonariuszy pozostających w spółce.

Stanowisko organów skarbowych

Zgodnie z obowiązującym od 1.1.1999 r. art. 10 ust. 1 PDOPrU, dochodem z udziału w zyskach osób prawnych jest także dochód z umorzenia udziałów lub akcji. Na gruncie tego przepisu narodziły się wątpliwości dotyczące momentu powstania przychodu u akcjonariusza, a tym samym momentu powstania obowiązku podatkowego. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów w piśmie PB4/BA-802-977-111/99/a z 31.8.1999 r. skierowanym do izb skarbowych i urzędów kontroli skarbowej stwierdził, że po stronie akcjonariuszy spółki dochodzi do realizacji dochodu z tytułu udziału w zyskach osób prawnych: “Kwoty wydatkowane na nabycie przez spółkę własnych akcji bez obniżania kapitału zakładowego (buy-back) stanowią dla udziałowców, którzy pozostali w spółce, dochód z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, o którym mowa w art. 10 ust. 1 PDOPrU. Dochód ten należy ustalić w wysokości kwoty wydatkowanej na nabycie akcji proporcjonalnie przypadającej na każdą akcję pozostałą po umorzeniu skupionych akcji.” Zgodnie z cytowaną wykładnią Ministerstwa Finansów “obowiązek podatkowy w omawianym stanie faktycznym powstaje w dniu umorzenia skupionych akcji. Do poboru zryczałtowanego podatku dochodowego od dochodu przeznaczonego na skupienie przez spółkę własnych akcji zobowiązana jest spółka nabywająca własne akcje”.

Za zajęciem takiego stanowiska miała przemawiać również argumentacja, że w przypadku podjęcia uchwały o skupie akcji własnych spółki w celu ich umorzenia bez obniżania kapitału zakładowego, przeznacza się na skup czysty zysk.