Abstrakt
Zachęcamy do lektury tego artykułu wszystkie osoby fizyczne zobowiązane do złożenia zeznań podatkowych do 30.4. br.
I. Wstęp
Po raz czwarty w czasie obowiązywania ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych1 nadszedł termin składania zeznań dotyczących dochodów osiągniętych w poprzednim roku kalendarzowym. Podatnicy, jak się wydaje, oswoili się już z koniecznością dokonania rozliczenia, a praktyka ustaliła i utrwaliła tryb postępowania przy składaniu zeznań. Ta praktyczna strona działania podatników i organów skarbowych była wielokrotnie i w różny sposób opisywana, precyzowana i komentowana, także przez urzędowe publikacje Ministerstwa Finansów rozpowszechniane w całym kraju. Nie ma potrzeby powtarzać tutaj tego rodzaju porad i wyjaśnień, skoro bez trudu można znaleźć ich coroczne aktualizacje uwzględniające zmieniający się stan prawny.
Okazuje się jednak, że choć generalna zasada funkcjonowania tych zeznań nie budzi większych wątpliwości, to uważna lektura przepisów ustawy regulujących tg kwestię pozwala zaobserwować pewne niejasności w rozwiązaniach szczegółowych, a nawet w zakresie charakteru prawnego instytucji zeznania.
II. Zakres podmiotowy obowiązku składania zeznania rocznego.
1. Już art. 45 ust. 1 PDOFizU, pierwszy i podstawowy przepis nakładający obowiązek składania zeznania, zasługuje na wnikliwą analizę. Nawet bowiem podmiotowy zakres tego obowiązku może być sprawą kontrowersyjną. Z bezpośredniego brzmienia przepisu wynika, że zeznanie muszą złożyć podatnicy osiągający dochód lub ponoszący stratę, przy czym wzmianka o „poniesionej stracie” pojawiła się dopiero w tekście ustawy obowiązującym od 1994 r.2, usuwając wątpliwości związane z tym aspektem pierwotnej redakcji. I tak jednak można zauważyć, że nadal nie ma wyraźnego określenia obowiązku składania zeznania przez podatników wykazujących zerową różnicę przychodów i kosztów, a zatem nie osiągających dochodu (nadwyżki sumy przychodów nad kosztami) i nie ponoszących straty (przy kosztach przekraczających sumę przychodów - w obu przypadkach zgodnie z terminologią art. 9 ust. 2 PDOFizU): Co prawda na ten akurat wyjątkowy przypadek łatwo rozciągnąć ogólną zasadę obowiązku złożenia zeznania, skoro mamy tu do czynienia jedynie ze szczególnym efektem rachunkowym porównania istotnych dodatkowo wielkości.
Można stąd próbować wyprowadzić wniosek, że zeznania obowiązani są złożyć podatnicy, jeśli w roku podatkowym po prostu uzyskali jakiekolwiek przychody, skoro taka właśnie sytuacja umożliwia stwierdzenie dochodu lub straty. Nie jest to jednak reguła bezwzględna. Istnieją bowiem przychody, od których ustawa dopuszcza odjęcie kosztów uzyskania oraz przychody (wymienione w art. 30 ust.1 PDOFizU i zwane tam też dochodami), przy których takiej możliwości nie ma, a podatek pobiera się w formie ryczałtu procentowego od całości uzyskanej kwoty. Zgodnie z art. 45 ust. 3 PDOFizU tych dochodów (przychodów) nie uwzględnia się w zeznaniu rocznym, a podatnik osiągający wyłącznie takie dochody w ogóle nie składa zeznania. Jest to uzasadnione regułą, że nie podlegają one [...]