ADR. Arbitraż i Mediacja
nr 3/2022
Perspektywa modyfikacji zasady dobrowolności mediacji w polskim prawie
WPiA Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; obszar zainteresowań naukowych to przede wszystkim prawna ochrona dóbr osobistych oraz alternatywne sposoby rozwiązywania sporów, ze szczególnym uwzględnieniem mediacji
Abstrakt
Abstract
The past two decades have shown that the institution of mediation has failed to meet the expectations placed on it, as it still remains in the shadow of an ineffective judicial system. Despite the numerous advantages of mediation, its potential has not been realized, among other things, due to its limited reach in the consciousness of citizens. On the backdrop of recent discussions regarding the need to make mediation more widespread, the author of the text reflects on the legitimacy of introducing mandatory mediation in civil and commercial cases.
Słowa kluczowe: mediacja – obowiązkowa mediacja – dobrowolność mediacji – rozwój mediacji
Keywords: mediation – compulsory mediation – voluntary mediation – development of mediation
Mediacja w Polsce
Mediacja jako skuteczna metoda rozwiązywania sporów została rozpropagowana w świecie zachodnim w latach 70. XX w., czemu początek dali Amerykanie. Okazała się ona skutecznym narzędziem w walce z problemami, z jakimi mierzy się aktualnie również polskie sądownictwo, tj. przeciążeniem sądów nadmierną liczbą spraw, przewlekłością procesu oraz wysokimi kosztami prowadzenia postępowania1. Początki regulacji prawnych postępowania mediacyjnego w Polsce sięgają końca lat 90. XX w. oraz początków XXI w., kiedy to mediacja została wprowadzona przez ustawodawcę w 1997 r. do Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego. Przepisy regulujące stosowanie mediacji w sprawach cywilnych weszły w życie w lipcu 2005 r., z czego szczególnie skorzystały takie gałęzie prawa jak prawo gospodarcze, rodzinne czy pracy2.
Poddając analizie statystyki dotyczące popularności mediacji w Polsce, należy stwierdzić, że Polacy niechętnie sięgają po tę instytucję. Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości3 wskaźnik mediacji rozumiany jako odsetek spraw skierowanych do mediacji w stosunku do wszystkich spraw wpływających do sądów, w których mediacja może być zastosowana w pierwszym półroczu 2021 r. wynosił 1,6%, podobnie jak w 2020 r. W latach wcześniejszych odsetek ten był jeszcze niższy4. Niestety, rozwiązania prawne wprowadzane sukcesywnie na przestrzeni lat mające na celu zachęcenie stron sporu do korzystania z mediacji w Polsce zakończyły się niepowodzeniem. W efekcie, dyskurs środowiska mediacyjnego skierował się w stronę bardziej imperatywnych zmian jak np. wprowadzenie obowiązkowej mediacji – przynajmniej w niektórych rodzajach spraw. W tym artykule autor postara się odpowiedzieć na pytanie jak kształtuje się kwestia dobrowolności mediacji w polskim porządku prawnym, jakie potencjalne zmiany przepisów poddawane są dyskusji w kierunku ograniczenia tej dobrowolności, a także jakie są realne szanse ich wdrożenia na chwilę obecną.
