ADR. Arbitraż i Mediacja
nr 1/2022
Przeprosiny a mediacja. Praktyka stosowania przeprosin jako formy polubownego rozstrzygania sporów w Japonii
doktor nauk prawnych, Prokuratura Regionalna we Wrocławiu, Uniwersytet Wrocławski
Abstrakt
Abstract
The aim of the author of this study is to present the use of an apology as a form of amicable settlement of disputes in the Land of the Rising Sun and the views of scientists on this subject. Mediation literature is extensive but culturally limited and can therefore only provide a narrow basis for extrapolating mediation findings to other countries. Seeing these limitations, in the opinion of the author of the article, it is necessary to open the field for a discussion on mediation models depending on the cultural and social context, and at the same time to try to search for the most favorable models of solutions for the parties to the conflict. The aim of the article is to search for answers to the questions posed by the author of this study regarding the conditions for the use of apologies in Japan in the field of ADR.
słowa kluczowe: mediacja – ADR – Japonia – prawo japońskie – przeprosiny – kulturowe uwarunkowania mediacji
Keywords: mediation – ADR – Japan – Japanese law – apologies – cultural determinants of mediation
Uwagi wprowadzające
Daniel Gilbert napisał, że z jego punktu widzenia, jako obcokrajowca zamieszkującego od wielu lat w Japonii, zdumiony był liczbą przepraszających form językowych stosowanych w języku japońskim. Jego zdaniem prawie każda interakcja społeczna w Kraju Kwitnącej Wiśni rozpoczyna się od zdania wygłoszonego w formie przepraszającej. Gilbert wiele lat pracował jako tłumacz dokumentów rozwodowych w Japonii i z perspektywy własnego doświadczenia zawodowego wywnioskował, że spory sądowe w zakresie prawa cywilnego i rodzinnego w tym kraju trwają latami z tego powodu, że gros spraw cywilnych rozstrzyga się poza sądem (po japońsku – jidan ni suru). Gilbert podkreślił również, że japońskie społeczeństwo nie jest „procesowe” i w związku z tym w Japonii przeprosiny nie są równoważne z prawnym uznaniem odpowiedzialności1, co warto podkreślić na początku mojego artykułu.
Gilbert bardzo obrazowo opisał używanie przepraszających form językowych w Japonii w stosowaniu prawa w odniesieniu do społeczno-kulturowego kontekstu za pomocą następujących słów2:
„Główną kwestią, która decyduje o tym, czy morderca zostanie skazany na karę śmierci, jest to, jak szczere są jego przeprosiny (kaishun wo miseru – po japońsku). Decydując o tym, czy skazać mordercę na śmierć, czy nie, sędziowie biorą pod uwagę takie kwestie, jak «czy on (lub ona) przeprosił za swoje (jej) czyny?», «czy on (lub ona) zaoferował odszkodowanie pieniężne rodzinie ofiary?», «czy on (lub ona) płakał?», «czy on (lub ona) zaproponował palenie kadzidła by uczcić ofiarę?», jako wskazujące na to, że naprawdę przeprosił i naprawdę okazywał skruchę. To również często działa przeciwko ludziom, ponieważ osoba, która nie przeprasza jest często postrzegana bardzo negatywnie, o ile nie uznaje lub nie przyznaje się do swojej odpowiedzialności”3.
