Abstrakt

I. Uwagi wprowadzające Wprowadzenie mediacji do systemu prawnego jest wyrazem dążenia ustawodawcy do zwiększenia liczby postępowań zakończonych ugodą1. Od wejścia w życie, tj. 10.12.2005 r., przepisy były kilkukrotnie nowelizowane, przy czym najistotniejsza dotychczas nowelizacja dotycząca mediacji została dokonana ustawą z 10.9.2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów2.  Pomimo już piętnastoletniego okresu funkcjonowania mediacji w procedurze cywilnej, biorąc pod uwagę niewielką skale jej wykorzystywania, należy uznać mediacje w sprawach cywilnych i rodzinnych jako wciąż nie do końca ugruntowaną instytucję3. W niniejszej publikacji przedstawiono regulacje dotyczące zawodu stałego mediatora w sprawach cywilnych i rodzinnych, a także wnioski i uwagi do obecnie obowiązujących przepisów.II. Mediacja w ujęciu przepisów o postępowaniu cywilnym Mediacja została wprowadzone do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 28.7.2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw4, która weszła w życie 10.12.2005 r. Na skutek jej wprowadzenia zmodyfikowano art. 10 KPC, do którego dodano zdanie drugie, w którym wskazano, że ugodę można zawrzeć przed mediatorem. Mediacje wprowadzono do postępowania w sprawie o rozwód i separację oraz postępowań w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi5. Zmieniła się m.in. treść art. 436 KPC, w którym posiedzenie pojednawcze między małżonkami prowadzone przez sąd zostało zastąpione przez mediację.59 Do polskiego porządku prawnego wprowadzony został rozdział 6a Prawa o ustroju sądów powszechnych6, w którym uregulowano status stałych mediatorów. Obecnie są oni wpisywani na listy stałych mediatorów prowadzone przez prezesów sądów okręgowych. Wpis dokonywany jest przez prezesa sądu okręgowego w drodze decyzji wydawanej na wniosek kandydata.  W procesie kształtowania się mediacji w postępowaniu cywilnym i rodzinnym istotną zmianą było również wprowadzenie art. 187 § 1 pkt 3 KPC nakładającego na strony obowiązek podania w pozwie informacji, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia. III. Stały mediator Ustawodawca do dnia dzisiejszego nie uregulował zawodu mediatora. Obowiązujące przepisy nie nakładają na mediatorów obowiązku posiadania jakichkolwiek kwalifikacji czy predyspozycji7. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 1832 § 1 i 2 KPC mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych, a także sędziowie, którzy przeszli w stan spoczynku8. Co prawda ustawodawca jednoznacznie nie określił minimalnego wykształcenia, którym powinni legitymować się stali mediatorzy, to biorąc pod uwagę nowelizację z 2015 r.9 wydaje się, że rekomenduje, aby mediatorami były osoby z wykształceniem prawniczym. Świadczy o tym chociażby art. 1833a KPC, zgodnie z którym mediator prowadzi mediację, wykorzystując różne metody zmierzające do polubownego rozwiązania sporu, w tym poprzez wspieranie stron w formułowaniu przez nie propozycji ugodowych, lub na zgodny wniosek stron może wskazać sposoby rozwiązania sporu, które nie są dla stron wiążące.  Nie budzi bowiem wątpliwości fakt, iż „formułowanie propozycji ugodowych”, jak i „wskazywanie...