Abstrakt

Uwagi wprowadzające Zgodnie z regulacją w art. 184 Konstytucji RP, Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Stosownie do regulacji ustawy zasadniczej podstawową funkcją sądownictwa administracyjnego jest kontrola administracji publicznej w zakresie wskazanym w ustawie z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi1 oraz ustawie z 25.7.2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych2. Zadanie to polega na rozstrzyganiu sporów co do zgodności z prawem działania albo braku działania organów administracji publicznej3. Postępowanie sądowoadministracyjne co do zasady inicjowane jest przez podmiot administrowany znajdujący się poza strukturami ustrojowymi administracji publicznej4. Skarżący wnosząc skargę, tudzież sprzeciw, inicjuje w pełni kontradyktoryjny proces, w ramach którego kwestionuje legalność podjętego przez podmiot administrujący działania albo legalność braku takiego działania.  W teoretycznym ujęciu taki stan rzeczy stanowi podatny grunt dla wykorzystania metod alternatywnego rozstrzygania sporów, w szczególności instytucji mediacji5. Nie umknęło 55to uwadze prawodawcy, który już w tekście pierwotnym PostAdmU z 2002 r. przewidział dopuszczalność prowadzenia mediacji w obrębie postępowania sądowoadministracyjnego. Obecnie przepisy normujące rzeczoną materię zawarte są w art. 115–118 PostAdmU i stanowią samodzielną podstawę do polubownego rozstrzygnięcia sporu skierowanego na drogę postępowania przed sądem administracyjnym. Istotą postępowania mediacyjnego jest poszukiwanie – obecnie przy pomocy mediatora – takiego sposobu załatwienia sprawy sądowoadministracyjnej, który będzie satysfakcjonował strony6. Rezultatem zastosowania omawianej instytucji może być weryfikacja przejawu aktywności organu administracji publicznej (usunięcie stanu przewlekłości czy bezczynności), bądź wycofanie przez skarżącego skargi czy sprzeciwu. Mediacja stanowi szczególny tryb postępowania sądowoadministracyjnego o charakterze fakultatywnym. Jej istota w znacznym stopniu zbliżona jest do instytucji samokontroli regulowanej przez art. 54 § 3 PostAdmU, z tą zasadniczą różnicą, że mediacja umożliwia organowi szersze uwzględnienie (gdyż również w części) stawianego mu żądania, dodatkowo – w porozumieniu za skarżącym. O ile mediację należy postrzegać jako alternatywny w stosunku do tradycyjnego tryb rozstrzygania sporów administracyjnych, o tyle pełni on zupełnie inne funkcje procesowe niż rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy przez sąd administracyjny7. Pośrednictwo w sporze ma bowiem na celu umożliwienie stronom osiągnięcia konsensusu i wypracowania wspólnego rozstrzygnięcia w sytuacji konfliktowej, z kolei w podstawowym trybie sąd administracyjny przyjmuje rolę arbitra, przyznając rację wyłącznie jednej stronie.  Potrzebę istnienia w porządku prawnym instrumentów służących rozwiązywaniu konfliktów na linii administracja – jednostka wyraźnie akcentuje się w prawie międzynarodowym. Szczególne znaczenie ma rekomendacja Komitetu Ministrów Rady Europy z 5.9.2001 r.8 Instytucję mediacji w postępowaniu sądowoadministracyjnym uzasadniają również racje natury aksjologicznej – w demokratycznym państwie prawnym w pierwszej kolejności powinno...