Abstrakt

Uwagi wprowadzające Arbitraż inwestycyjny kojarzy się z inwestycjami międzynarodowymi i obejmuje swoim zakresem przede wszystkim spory pomiędzy państwem a zagranicznym inwestorem. Uogólniając można przyjąć, że „inwestycja” w tym kontekście oznacza wszelkie mienie, każdy rodzaj majątku zainwestowanego przez inwestora z jednego kraju na terytorium innego kraju, zgodnie z jego prawem i polityką w zakresie inwestycji. Tytułem przykładu można wymienić prawo własności oraz inne prawa rzeczowe, akcje bądź udziały w spółkach, wierzytelności, prawa własności intelektualnej i przemysłowej, a także koncesje gospodarcze. Inwestorem jest zaś osoba fizyczna posiadająca obywatelstwo umawiającej się strony lub osoba prawna (spółka, spółka powiernicza, organizacja, firma, stowarzyszenie, przedsiębiorstwo) utworzona zgodnie z jej prawem1.  Spory dotyczą przede wszystkim transferu walut, wywłaszczenia i nacjonalizacji. Zwykle poza kompetencjami arbitrażu są sprawy z zakresu prawa: pracy, własności 5przemysłowej, patentowego, obrotu papierami wartościowymi, antymonopolowego. Czasami spór inwestycyjny definiowany jest też poprzez bezpośrednie odesłanie do treści umowy BIT. Niektóre BIT-y swoim zakresem obejmują również spory wynikłe pomiędzy samymi sygnatariuszami umowy, a więc państwami. W Polsce bardzo istotną grupę sporów stanowią te związane z procesem prywatyzacji, co jest charakterystyczne dla państw postkomunistycznych, których gospodarki funkcjonowały przez wiele lat w oparciu o własność państwową.Umowy o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji (BIT) Najbardziej charakterystyczna dla międzynarodowego prawa inwestycyjnego jest umowa w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji (bilateral investment treaty– BIT). Jest to ograniczona czasowo umowa bilateralna, w której zdefiniowane zostaje każdorazowo pojęcie „inwestycji” i „inwestora” oraz obszar jej obowiązywania. Regulacje umowne dotyczą zasadniczo tylko tych inwestycji, które miały miejsce po wejściu w życie umowy. Należy jednak podkreślić, że umowy te mają charakter bilateralny, a umawiające się państwa mogą odmiennie uregulować ich zakres.  Zasadniczym obowiązkiem państwa jest popieranie inwestycji pochodzących z kraju, z którym zawiera ono BIT. Państwa sygnujące BIT zobowiązują się, że nie będą bezzasadnie naruszać praw inwestora drugiej strony. W treści BIT-ów często pojawiają się również klauzule narodowe oraz najwyższego uprzywilejowania. Obowiązkiem państwa jest też stworzenie systemu norm prawnomiędzynarodowych, które...