Abstrakt

I. Wprowadzenie Mediacja została wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego w 2005 r1., czyli funkcjonuje w procedurze cywilnej przeszło 10 lat2. Jest to więc dobry moment do zastanowienia się nad potrzebą jej istnienia i funkcjonowania. Poza tym ważne jest podsumowanie tego okresu i przedstawienie „braków” tej instytucji lub „zysków” jakie przynosi stronom3. Opisanie mediacji stanie się pomocne do zrozumienia, dlaczego ustawodawca wprowadził ją do prawa karnego, a później do procedury cywilnej4. Wprowadzenie mediacji do Kodeksu postępowania cywilnego odzwierciedla potrzebę jej unormowania i zinstytucjonalizowania oraz tendencje do nadawania jej określonych w przepisach „ram prawnych”. W pracy nad mediacją wykorzystano głównie metodę analizy dokumentów i porównania. Sposób prezentowania zagadnień przedstawiony jest z perspektywy głównie teorii i w nawiązaniu do pewnych rozwiązań praktycznych. Publikacja ma charakter wieloaspektowy. Postawiona teza dotyczy podsumowania okresu występowania mediacji w procedurze cywilnej. Poza tym minione lata nakłaniają do refleksji i zastanowienia, czy mediacja jest w obecnych czasach potrzebna i jakie odgrywa znaczenie. Ukazanie mediacji na przykładzie występujących w doktrynie zagadnień, stanowisk i wniosków może stać się zaczynem do dyskusji na ten temat.1. Duch mediacji „Rudymentarne zasady prawa cywilnego, takie jak: autonomia woli, swoboda umów, brak podporządkowania i równorzędność stron stosunku prawnego. Doskonale pasują do ducha mediacji”5. Zasada dowolnego kształtowania stosunków z prawa cywilnego 35w Polsce oraz brak nakazów i zakazów pozwala na swobodę. Prawo procesowe cywilne stosujemy, gdy naruszymy postanowienia prawa materialnego cywilnego. Proces służy rozstrzyganiu sporów, konfliktów, nieporozumień. Jedna ze stron występuje najczęściej do sądu z roszczeniem – powód, a druga to kwestionuje – pozwany. W różnych sytuacjach proces sądowy nie spełnia swojej roli, gdyż nie jest w stanie sprostać wymaganiom stron. Związane to jest z różnymi przyczynami, m.in. z występującymi brakami kadrowymi w wymiarze sprawiedliwości, kosztownością i zawiłością procedury oraz przewlekłością postępowania sądowego. Nadmierny formalizm procedury cywilnej nie jest w każdym przypadku dobry. Stąd właściwym rozwiązaniem jest zastępowanie formy sądowego rozwiązywania sporów stosując np. mediację6. „Mediacja (łac. mediare – „być w środku”) to nowoczesne i skuteczne postępowanie, w którym strony dobrowolnie i aktywnie uczestniczą w rozwiązywaniu sporu przy pomocy osoby trzeciej (...)”7. Natomiast W. Kopaliński określa mediację jako „pośrednictwo w sporze”8.2. Alternatywne sposoby rozwiązywania sporów Wszelkie pozasądowe sposoby rozwiązywania sporów traktowane są jako wyjątki od zasady sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy. To zdanie znajduje potwierdzenie w art. 175 ust. 2 Konstytucji RP, który to powierza sprawowanie wymiaru sprawiedliwości wskazanym sądom, tj. Sądowi Najwyższemu, sądom powszechnym i administracyjnym oraz wojskowym. Proces sądowy jest wybierany jako najczęstszy sposób rozwiązywania sporów, lecz nie jest to jedyna możliwość jaka nam służy w przypadku braku porozumienia. Pewne sprawy powinny być rozwiązywane poza salami rozpraw, które nie sprzyjają przecież rozstrzyganiu wszystkich problemów. „Remedium” może stanowić rozwój alternatywnych form wymiaru sprawiedliwości. Mają one wspomóc, a może nawet zastąpić postępowanie procesowe. Skłaniają bowiem one niezależne („autonomiczne”) jednostki do samodzielnego rozwiązywania problemów poprzez własną „samorealizację”. Jest to „antidotum” na monopol w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości przez państwo9, stąd równolegle do sądowego wymiaru sprawiedliwości powstały Alternatywne Sposoby Rozwiązywania Sporów10. W porównaniu z postępowaniem sądowym, ADR są krótsze i tańsze oraz dają stronom możliwość rozwiązania polubownego sporu11. ADR dotyczy różnych form i metod z wielu dziedzin życia12. Mediacja jest jednak podstawową i najbardziej znaną formą ADR13. Mediacja ma być sposobem 36na usprawnienie wymiaru sprawiedliwości i ma wspomagać oraz...