Abstrakt

Wprowadzenie 23.6.2016 r. w Wielkiej Brytanii zostało przeprowadzone referendum za wyjściem lub pozostaniem tego kraju w strukturach Unii Europejskiej. Wyniki głosowania były dużym zaskoczeniem dla komentatorów z całej Europy. Wpływ tej decyzji na Unię Europejską określany bywa jako jeden z największych dotychczasowych kroków w tył w integracji państw Starego Kontynentu1. Podstawą przeprowadzenia referendum był akt prawny European Union Referendum Act uchwalony przez Parlament Brytyjski 17.12.2015 r.2 Nie zawierał on jednak rozstrzygnięć co do skutków prawnych wyniku referendum i wprost nie nakładał na Rząd Brytyjski obowiązku prawnego przeprowadzenia wyjścia z UE3. Sam wynik głosowania może być dość problematyczny dla wewnętrznej jedności Zjednoczonego Królestwa i być symptomem znaczących podziałów i braku pewnej spójności, bowiem poszczególne kraje głosowały odmiennie. Irlandia Północna i Szkocja w sposób znaczący były za pozostaniem w Unii Europejskiej – oddając odpowiednio 55,8% i 62% głosów za, natomiast Anglia i Walia odmiennie – 53,4% i 52,5% głosów za wyjściem z UE4.  Procedura wyjścia z Unii Europejskiej jest regulowana przez przepis art. 50 Traktatu o Unii Europejskiej5. Każde Państwo Członkowskie może, zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi, podjąć decyzję o wystąpieniu z Unii. Na mocy przepisu art. 50 ust. 2 TUE, Państwo Członkowskie, które podjęło decyzję o wystąpieniu, notyfikuje swój zamiar Radzie Europejskiej. Premier Theresa May dokonała tego kierując do Przewodniczącego Rady Europejskiej oficjalny list notyfikujący o planowanym wyjściu z Unii. W świetle wytycznych Rady Europejskiej Unia prowadzi negocjacje i zawiera z tym Państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia, uwzględniając ramy jego przyszłych stosunków z Unią. Umowę tę negocjuje się zgodnie z art. 218 ust. 3 TfUE. Jest ona zawierana w imieniu Unii przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną po uzyskaniu zgody 5Parlamentu Europejskiego. Umowa o wystąpieniu musi być uchwalona również przez brytyjską Izbę Gmin. Traktaty przestają mieć zastosowanie do tego Państwa od dnia wejścia w życie umowy o wystąpieniu lub, w przypadku jej braku, dwa lata po notyfikacji, o której mowa w przepisie art. 50 ust. 2 TUE, chyba że Rada Europejska w porozumieniu z danym Państwem Członkowskim podejmie jednomyślnie decyzję o przedłużeniu tego okresu. Członek Rady Europejskiej i Rady reprezentujący występujące Państwo Członkowskie nie bierze udziału w obradach ani w podejmowaniu decyzji Rady Europejskiej i Rady dotyczących tego Państwa. Przygotowanie procesu wyjścia z UE i samo postępowanie negocjacyjne to zadania niezwykle skomplikowane i niemające wcześniej miejsca w historii. Na każdym etapie pojawiają się nowe, dotychczas nieznane zagadnienia i pytania, na które nikt wcześniej nie udzielił odpowiedzi – pytania natury ustrojowej i konstytucyjnej, czy też dotyczące prawa unijnego i międzynarodowego. O ile określenie samego kształtu działań mających doprowadzić do odłączenia się Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej zostało dokonane stosunkowo szybko, kwestie merytoryczne będą bez wątpienia o wiele bardziej problemowe. Dość powiedzieć, że nowo sformowany w 2016 r. Rząd Brytyjski, który specjalnie do tego celu powołał dodatkowe instytucje i zaangażował nowe zasoby ludzkie, po kilku miesiącach od poznania ostatecznego wyniku głosowania, wciąż nie był gotowy do rozpoczęcia negocjacji6. Zakres problemów prawnych i kwestii niezbędnych do uzgodnienia jest olbrzymi: od rybołówstwa i rolnictwa, po handel międzynarodowy, wzajemną uznawalność orzeczeń czy pracownicze prawa nabyte. Niniejszy artykuł ogranicza się do wpływu Brexitu na postępowania arbitrażowe i postarbitrażowe w Wielkiej Brytanii. Wśród kilku kwestii istotnych do rozważenia w kontekście Brexitu, warto zwrócić uwagę m.in. na globalną pozycję Londynu jako uznanej lokalizacji w postępowaniach arbitrażowych i zmianę kształtu i rozumienia klauzuli porządku publicznego jako instrumentu przeciwko uznaniu i stwierdzeniu wykonalności zagranicznego wyroku sądu arbitrażowego7.  Potencjalny wpływ Brexitu na ramy prawne określające zasady współpracy i funkcjonowania Wielkiej Brytanii i Unii Europejskiej jest obecnie szeroko dyskutowany8. Decyzja Brytyjczyków w sposób znaczący wpłynie na ukształtowanie na nowo relacji pomiędzy Unią Europejską, Wielką Brytanią i resztą świata – relacji, które opierały się, jak dotąd, na zbliżeniu i zwiększonej współpracy ekonomicznej, gospodarczej i społecznej9. Zakres możliwego porozumienia jest szeroki10.6Sądownictwo polubowne w wielkiej Brytanii Aktualna przewaga Wielkiej Brytanii jako miejsca wybieranego na siedzibę międzynarodowego arbitrażu handlowego jest wynikiem trwale ugruntowanych cech i właściwości charakteryzujących postępowania przed sądami polubownymi w tym kraju. W tym aspekcie wymienić można m.in.: dostęp do doświadczonych i wykwalifikowanych sędziów, szczegółowość, adekwatność, poprawność i drobiazgowość w uzasadnieniu podejmowanych rozstrzygnięć, czy też reguły postępowania ukształtowane w sposób korzystny dla stron11. Londyn do tej pory uważany był za korzystne miejsce prowadzenia arbitrażu handlowego ze względu na ugruntowaną reputację, rozwinięte centrum finansowo-biznesowe,...