Abstrakt

I. Wstęp Jednym z zagrożeń dla umowy o arbitraż i postępowania przed sądem polubownym jest równoległe wszczynanie lub prowadzenie postępowania przed sądem powszechnym, co nie tylko wydłuża postępowanie i wpływa na jego koszty, ale może również doprowadzić do problemów z uznaniem czy wykonalnością wyroku arbitrażowego. Brak jednolitych reguł prawa prywatnego międzynarodowego decydującego o właściwości sądów na arenie międzynarodowej oraz różnice w ocenie zdatności arbitrażowej sporu i ważności umowy o arbitraż, umożliwiają stronom stosowanie taktyk procesowych takich jak forum shopping czy wszczynanie postępowań przed sądami powszechnymi, pomimo zapisu na sąd polubowny. Anti-suit injunction jest, mimo niosących ze sobą kontrowersji, jednym ze środków ochrony skuteczności umowy o arbitraż. Zawierając umowę o arbitraż, strony przyjmują na siebie dwa zobowiązania. Po pierwsze zobowiązują się do oddania sporu pod rozstrzygnięcie trybunału arbitrażowego. Jest to zatem zobowiązanie pozytywne, którego wykonalność można zagwarantować kierując strony do arbitrażu. Po drugie, strony zobowiązują się do niewszczynania postępowania przed sądem państwowym lub żadnym innym forum. Jest to zobowiązanie negatywne, którego wykonaniu ma służyć anti-suit injunction1. Celem opracowania jest przedstawienie podejścia sądów common law do instytucji anti-suit injunction na arenie sądownictwa polubownego. Przybliżenie tradycji anglosaskiej jest istotne, albowiem to właśnie ona stanowi rodowód tego środka prawnego. Może to posłużyć rozwianiu wątpliwości sądów systemów kontynentalnych, które z rezerwą podchodzą tak do wydawania, jak i wykonywania anti-suit injunctions. Co prawda orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykluczyło możliwość orzekania anti-suit injunctions przez sądy państw członkowskich przeciwko postępowaniom toczącym się przed sądami innych państw członkowskich, uznając ten środek prawny 37za niezgodny z regułami jurysdykcyjnymi rozporządzenia Bruksela Ia oraz zasadą wzajemnego zaufania2, jakkolwiek środek ten nadal może być wydawany przeciwko postępowaniom toczącym się w państwach trzecich. Stąd rozważania co do kompetencji do orzekania anti-suit injunctions przez sądy powszechne pozostają relewantne. II. Przesłanki podstawowe W Stanach Zjednoczonych anti-suit injunctions są często stosowane przez sądy powszechne, także w kontekście zapewnienia skuteczności zapisu na sąd polubowny3. Orzecznictwo sądów wskazuje na ich kompetencję do orzekania anti-suit injunctions przeciwko stronie, w stosunku do której dany sąd posiada jurysdykcję, zakazując jej prowadzenia postępowania przed obcym sądem4.  Punktem wyjścia dla wydania anti-suit injunction jest tożsamość stron oraz tożsamość przedmiotu sporu w postępowaniu toczącym się przed sądem amerykańskim oraz przed sądem obcym5. Odnosząc się do pierwszej z przesłanek, podkreśla się, że strony nie muszą być te same, wystarczy, aby były wystarczająco ze sobą powiązane, miały wspólny interes lub aby postępowanie przed sądem obcym miało znaczący wpływ na sytuację strony, która domaga się wydania anti-suit injunction. W sprawie Paramedics uznano przesłankę tożsamości stron za spełnioną, w sytuacji, w której spółka będąca stroną w postępowaniu przed sądem krajowym posiadała 70% udziałów w spółce będącej stroną postępowania przed sądem obcym, co czyniło ją bezpośrednio zainteresowaną w relacjach umownych, stanowiących przedmiot sporu. Ponadto spółki te należały do tej samej grupy spółek6.38 Równie szeroko rozumiana jest druga z przesłanek - tożsamość przedmiotu sporu, która sprowadza się do dyspozytywnego wpływu rozstrzygnięcia sądu krajowego na postępowanie przed sądem obcym lub istotnego podobieństwa pomiędzy postępowaniami7. Tak np. w sprawie MasterCard, sąd uznał przesłankę tożsamości przedmiotu postępowania za spełnioną, albowiem część dochodzonego roszczenia odpowiadała...