Abstrakt

Wstęp Dnia 21.10.2009 r. w Warszawie odbyła się Konferencja Kolegium Arbitrów pt. „Klauzula porządku publicznego jako podstawa uchylenia wyroku sądu polubownego na tle praktyki sądów”. W efekcie dyskusji ekspertów, poprzedzonej wykładem prof. K. Weitza, zidentyfikowane zostały główne problemy i wyzwania stojące przed polskim systemem sądownictwa polubownego, jak również jego relacji do sądownictwa powszechnego – szczególnie w kontekście kontroli wyroków sądów arbitrażowych w ramach klauzuli porządku publicznego. Po pierwsze, jak zauważono, orzecznictwo nie dostarcza wystarczającej generalnej informacji na temat kształtu podstawowych zasad porządku prawnego. Sam K. Weitz stwierdził, że dysponujemy w tym zakresie jedynie „punktowymi rozstrzygnięciami”, a częste odwoływanie się przez judykaturę do zasad o podłożu konstytucyjnym jest w istocie jedynie „zabiegiem, służącym wzmocnieniu stanowiska sądu, który nie do końca jest przekonany o sprzeczności z porządkiem publicznym w danej sytuacji”1. Po drugie, wkład doktryny w działalność komentatorską i glosatorską został oceniony jako stanowczo niewystarczający. Brakuje wypowiedzi nauki odnośnie do definicji i zakresu stosowania klauzuli porządku publicznego w prawie polskim, a w rozmaitych publikacjach powołuje się tezy „zaledwie jednym zdaniem komentarza” bez wskazania własnego stanowiska2. Zdaniem K. Weitza, „w braku odpowiedniej reakcji ze strony literatury, zadanie sądu, wkraczającego na pewien nowy obszar prawny jest znacznie utrudnione i stąd właśnie wynika problem niejednolitości orzecznictwa”3. W obliczu powierzchownego traktowania tej rudymentarnej dla porządku prawnego kwestii, można tu wręcz mówić o swoistym temacie tabu, jaki dla doktryny i judykatury stanowi dzisiaj klauzula porządku publicznego. Po trzecie wreszcie, zwrócono uwagę na poważny problem niejasności granicy kontroli merytorycznej rozstrzygnięcia sądu polubownego przez sąd powszechny w ramach klauzuli porządku publicznego4. Wątpliwa pozostaje także relacja zasady autonomii sądownictwa polubownego do potrzeby judykacyjnego nadzoru sądów 13państwowych – szczególnie w kontekście zaufania do arbitrażu jako wiodącej metody pozasądowego rozwiązywania sporów5. Twierdzenia te prowadzą do wniosku, że pomimo doniosłości znaczenia, jakie dla porządku obrotu prawnego i ochrony interesów stron stosunków cywilnoprawnych pełni klauzula porządku publicznego w arbitrażu, charakter jej funkcjonowania nieustannie budzi liczne wątpliwości. Dotyczy to nie tylko istoty i definicji klauzuli porządku publicznego, ale także zakresu jej ingerencji w autonomię i systemową odrębność sądownictwa polubownego. Problematyka niniejsza wymaga w związku z tym przeprowadzenia szczegółowej analizy prawnej tej instytucji, jak również zaprezentowania najważniejszych stanowisk w doktrynie, które pojawiły się od czasu wspomnianej konferencji.Klauzula porządku publicznego – istota i znaczenie Z klauzulą porządku publicznego mamy obecnie w arbitrażu do czynienia zasadniczo w dwóch sytuacjach: w art. 1214 § 3 pkt 2 KPC w związku z uznawaniem lub wykonywaniem orzeczeń arbitrażowych (krajowych lub zagranicznych) przez sąd państwowy albo w odniesieniu do postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 1206 § 2 pkt 2 KPC). O swoistej aktywacji klauzuli porządku...