Abstrakt

Wstęp Instytucja anti-suit injunction ma rodowód anglosaski i oznacza postanowienie tymczasowe zakazujące stronie wszczęcia lub kontynuowania postępowania przed innym sądem1. Środek ten jest stosowany zwłaszcza w sprawach, w których istnieje ryzyko prowadzenia równoległych postępowań przed sądami więcej niż jednego państwa. Na arenie sądownictwa polubownego anti-suit injunction opiera się na dwóch fundamentach: uprawnieniu sądu powszechnego lub polubownego do ochrony skuteczności umowy o arbitraż oraz zapobieżeniu podejmowanym w złej wierze przez jedną ze stron działaniom zmierzającym do podważenia zapisu na sąd polubowny2. Chodzi zatem o orzeczenie, w którym sąd krajowy lub sąd polubowny, uznając że strony wiąże zapis na sąd polubowny, nakaże stronie obowiązanej cofnięcie pozwu (zakaże wszczęcia/dalszego prowadzenia postępowania) przed innym sądem krajowym. Wyrokiem w sprawie West Tankers3, TSUE ostatecznie wykluczył możliwość orzekania anti-suit injunctions przez sądy państw członkowskich przeciwko postępowaniom toczącym się przed sądami innych państw członkowskich, uznając ten środek prawny za niezgodny z regułami jurysdykcyjnymi rozporządzenia Bruksela Ia oraz zasadą wzajemnego zaufania. Z kolei wyrokiem w sprawie Gazprom4, TSUE orzekł, że rozporządzenie Bruksela I nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd państwa członkowskiego uznał i wykonał orzeczenie arbitrażowe zakazujące stronie występowania z określonymi żądaniami przed sądem tego państwa członkowskiego bądź odmówił jego uznania i wykonania. Prawo unijne nie reguluje zatem instytucji anti-suit injunctions wydanych przez trybunały arbitrażowe, a ewentualne uznanie lub wykonanie takiego środka prawnego leży w gestii prawa krajowego.  W tym kontekście warto także przytoczyć niedawne orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie5, w którym sąd stanął na stanowisku, że pomimo otwartego katalogu 77środków zabezpieczających dostępnych sądom powszechnym w odniesieniu do roszczeń niepieniężnych, anti-suit injunction nie jest dopuszczalnym sposobem zabezpieczenia. W sprawie tej wnioskujący domagał się m.in. nakazania stronie pozwanej złożenia wniosku o zawieszenie postępowania toczącego się przed sądem polubownym oraz zakazania jego cofnięcia na czas trwania postępowania przed sądem powszechnym. Sąd uznał jednak, że zabezpieczenie nie może dotykać sfery czynności procesowych drugiej strony przyznanej przez prawo, w ramach swobody podejmowanych przez nią czynności w sferze przysługujących jej środków prawnych w innym postępowaniu. A co za tym idzie, tamowanie biegu postępowania przed sądem polubownym nie znajduje swego uzasadnienia w treści przepisów postępowania cywilnego, w tym w art. 1180 § 3 KPC. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego zdaje się potwierdzać, że instytucja anti-suit injunction jest obca dla kontynentalnych systemów prawnych. Co ważne, w omawianej sprawie anti-suit injunction miało dotyczyć postępowania przed sądem polubownym, a więc sąd nie musiał czynić rozważań co do zgodności tego środka prawnego z suwerennością...