Abstrakt

Uwagi ogólne Poczynając rozważania na temat mediacji trzeba wskazać na fakt, że jest ona określana jako subtelniejsza forma w stosunku do postępowania sądowego czy arbitrażu1. Ta „subtelność” szczególnie ważna wydaję się w przypadku mediacji rodzinnych. Bez wątpienia różni się ona zarówno od postępowania przed sądem powszechnym jak i arbitrażu2. Analizując wyniki udostępnione przez Ministerstwo Sprawiedliwości możemy zauważyć wyraźny wzrost zainteresowania mediacją. W 2006 r. przeprowadzono 270 postępowań mediacyjnych, natomiast w 2015 r. liczba ta wzrosła aż do 19323. Analiza tych przypadków skłoniła ustawodawcę do wprowadzenia jeszcze dalej idących zmian w zakresie postępowania mediacyjnego4. Warto wskazać w tym miejscu, że źródeł mediacji możemy poszukiwać już w starożytności5. Właściwy rozwój, a dokładnie geneza ADR przypadły na lata 60. XX w. w Stanach Zjednoczonych. Przyczyny poszukiwania innych metod rozwiązywania konfliktów należy upatrywać w kryzysie tamtejszego sądownictwa, zbytnim formalizmie procesu, jego przewlekłości czy wzrastającymi kosztami procesowymi6. Mediacja otwiera strony na nowe, kreatywne rozwiązania dzięki modelowaniu współpracy i efektywnej komunikacji. Z uwagi na istnienie kilku rodzajów 83płaszczyzn spraw rozwiązywanych za pomocą mediacji należy ją pojmować w sposób szeroki, tak jak szeroki jest rodzaj źródeł konfliktów. Dzięki mediacji eliminuje się walka oraz chęć zwycięstwa przez którąkolwiek ze stron. Postępowanie mediacyjne niejednokrotnie przeładowane jest dużym ładunkiem emocjonalnym. Jednak już w tym miejscu warto zauważyć, że w momencie, kiedy konflikty trafiają na salę sądową, sytuacja wydaje się komplikować jeszcze bardziej. Jak słusznie moim zdaniem wskazuje J.M. Łukasiewicz, wymiar sprawiedliwości to władza, a ta budzi psychiczne napięcie, stan zagubienia, dezorientacji, lęku czy niemocy7. Dlatego nowelizacja z 2016 r. w zakresie mediacji ma na celu przede wszystkim jej upowszechnienie, a co za tym idzie obniżenie kosztów postępowania oraz jego usprawnienie. Postępowanie mediacyjne w polskim procesie cywilnym ma swój wyraz również w ogólnoświatowej tendencji stosowania alternatywnych metod rozwiązywania sporu8. Mam tu na myśli chociażby dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52/EC z 21.5.2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych. Początki mediacji rodzinnej, która jest głównym przedmiotem moich rozważań, zarówno w systemach europejskich jak i anglo-amerykańskich są bardzo zbliżone. Została odkryta przez profesjonalistów, którzy zajmowali się konfliktami rodzinnymi. Wkrótce po tym zaczęły powstawać pierwsze ośrodki zrzeszające mediatorów, które jak się okazało dosyć szybko wypromowały tę instytucję. Dla lepszego zobrazowania zadań jakie stawiane są współcześnie instytucji mediacji należy zdefiniować pojęcie konfliktu, jako swego rodzaju przesłankę (podstawę) nie tylko do wszczęcia mediacji, ale również do wystąpienia z roszczeniem do sądu powszechnego. Istota konfliktu najczęściej sprowadzana jest do zetknięcia się sprzecznych interesów. Konflikty mogą występować w różnych sferach życia, począwszy od spraw prywatnych (takich jak sprawy małżeńskie czy rodzinne, co będzie przedmiotem moich rozważań), poprzez stosunki zawodowe czy gospodarcze. Ważne jest jednak samo umiejętne do niego podejście, co będzie skutkowało najwłaściwszym rozwiązaniem. M. Białecki konflikt taki nazywa „małą wojną”, co szczególnie widoczne jest w przypadku mediacji rodzinnych9. Aby uniknąć w znacznym stopniu takich zachowań, systemy prawne różnych państw poczęły implementować różne instytucje mające pomagać w ugodowym rozwiązywaniu sporów. Mimo że mediacja do polskiego porządku prawnego została wprowadzona stosunkowo niedawno, bo w 2005 r., to niewątpliwie na przestrzeni tych kilku lat możemy obserwować ciągły wzrost zainteresowania nią10, chociaż jak wynika z wielu przeprowadzonych dotychczas badań w zakresie mediacji, nie jest ona jeszcze 84nazbyt popularną formą rozwiązywania sporów, aczkolwiek coraz częściej podejmowaną i na pewno zasługującą na ciągłą promocję. Od czasów wprowadzenia mediacji do polskiego porządku prawnego możemy spotkać zarówno jej entuzjastów oraz propagatorów jak i przeciwników. Usprawnienie pierwotnych założeń stawianych mediacji, a przede wszystkim odciążenie wymiaru sprawiedliwości oraz rozszerzenie i upowszechnienie wykorzystania instytucji mediacji doprowadziły do nowelizacji ustawy Kodeks postępowania cywilnego w tym zakresie. Analizując tę instytucję, z łatwością możemy zauważyć wiele pozytywnych cech jakimi się charakteryzuje, w związku z czym coraz częściej staje się też przedmiotem praktyki. Wybierając procedurę mediacyjną, rozstrzygnięcie niewątpliwie może być bardziej korzystne dla stron. Trzeba mieć tu przede wszystkim na względzie możliwość stron do kształtowania wzajemnych ustępstw. Obecnie mediacja może być prowadzona w wielu dziedzinach, oczywiście po spełnieniu określonych warunków przewidzianych prawem. Mogą być one bodźcem, zachęcającym do korzystania z tej formy. Świadomość społeczna prowadzenia mediacji ciągle wzrasta, dzięki czemu wzrasta również kultura rozwiązywania konfliktów. Strony mogą znaleźć takie rozwiązanie, które będzie z punktu widzenia każdej z nich najbardziej korzystne. Mając na uwadze wiele zalet przypisywanych instytucji mediacji, nie sposób pominąć...