Abstrakt

I. Kilka słów o zdatności arbitrażowej w prawie polskim  W prawie polskim zdatność arbitrażowa to właściwość sporu, która pozwala określić, czy może być on poddany pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, czyli czy może być poddany jego kompetencji jurysdykcyjnej mocą sporządzonego zapisu na sąd polubowny1. Wyznacza ona tym samym zakres przedmiotowy właściwości sądów polubownych2. Wskazać należy, że zdatność arbitrażowa jest elementem obligatoryjnym zakresu przedmiotowego zapisu na sąd polubowny3. Ponadto podkreślenia wymaga, że zdatność arbitrażowa powinna być rozpatrywana jako odrębna kwestia, niemieszcząca się w zakresie umowy o arbitraż4.  Zdatność arbitrażowa w prawie polskim została uregulowana w art. 1157 KPC i stanowi przesłankę pozytywną poddania sprawy pod rozstrzygnięcie sądu polubownego5. Z zakresu przedmiotowego omawianego przepisu wyłączone zostały sprawy o alimenty oraz sprawy wyłączone przez przepisy szczególne, które stanowią przesłanki negatywne zdatności arbitrażowej. Jeśli zatem zapis na sąd polubowny dotyczyłby sporu o alimenty, byłby on nieważny jako sprzeczny z ustawą6. Brak zdatności arbitrażowej świadczy o tym, że sądy państwowe mają wyłączną kompetencję do rozstrzygnięcia danego rodzaju sporów7.  Na uwagę zasługuje fakt, że zarówno w Stanach Zjednoczonych8, jak i w porządkach kontynentalnych9, dostrzegana jest tendencja idąca w kierunku poszerzania katalogu 57sporów, które mogą być rozstrzygane przez sądy polubowne. W Polsce taki kierunek rozwoju arbitrażu odzwierciedlają zmiany w KPC, mocą których obecnie zdatne arbitrażowo są także spory z zakresu prawa pracy (art. 1164 KPC) oraz spory o prawa niemajątkowe10.  Jak zwraca się uwagę w doktrynie, przedmiotowy przepis art. 1157 KPC budzi wątpliwości ze względu na sposób sformułowania, gdyż nasuwa się pytanie, czy warunek „zdatności ugodowej” odnosi się tylko do sporów o prawa niemajątkowe, czy także do sporów o prawa majątkowe11. Kwestia ta wykracza zdecydowanie poza ramy niniejszego opracowania, dlatego omówiona zostanie w minimalnym zakresie. Zgodzić należy się z poglądem, że zdatność ugodowa dotyczy zarówno sporów o prawa majątkowe, jak i o prawa niemajątkowe12. Wskazuje na to nie tylko literalne sformułowanie przepisu i umieszczenie sformułowania „mogące być przedmiotem ugody sądowej” na końcu przepisu13, ale także jego wykładnia celowościowa – trudno bowiem uznać, aby strony mogły poddać spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, jeżeli nie mogą rozporządzać one stosunkiem prawnym, z którego spór ten wynika.  Odnotować należy, że w doktrynie wskazuje się na szeroki katalog przyczyn niedopuszczalności ugody: 1) przepisy szczególne wyłączają możliwość zawarcia ugody w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 47712 KPC) oraz w sprawach o...