Abstrakt
1. Rzecznik Praw Obywatelskich 1.1. Rzecznik Praw Obywatelskich według Konstytucji RP Zgodnie z art. 80 ustawy zasadniczej RP: „każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej”.Podstawowym zadaniem Rzecznika Praw Obywatelskich jest stanie na straży wolności i praw obywatelskich. Samo pojęcie praw i wolności wymaga uściślenia ze względu na swoją wieloznaczność. Przyjąć należy, że mówiąc o wolnościach, mamy na myśli obowiązek powstrzymania się państwa od ingerencji w określone działania obywatela. Analogicznie do wolności, prawa człowieka powodują powstanie po stronie państwa obowiązku konkretnego działania w stosunku do jednostki2. Granicami wolności jest wolność innego człowieka. Ze względu na wspomniane wyżej różnice ustrojowe (systemowe) w poszczególnych państwach, urząd ombudsmana przyjmuje różnorakie formy i zakres działania. Może występować jako organ monokratyczny (jednoosobowy) bądź kolegialny. Polska jest 39przykładem państwa, w którym Rzecznik Praw Obywatelskich jest organem jednoosobowym3. Podobnie jest we Francji, gdzie nazywany jest Mediatorem Republiki, czy w Hiszpanii, gdzie Konstytucja określa go jako Obrońcę Ludu4. W Niemczech, dla odmiany, urząd ombudsmana sprawuje powołana do tego Komisja Petycji Bundestagu5. Z całą pewnością stwierdzić należy, że w Polsce Rzecznik Praw Obywatelskich jest organem powiązanym z parlamentem na poziomie strukturalnym i funkcjonalnym. Wynika to z faktu, że jest to urząd powoływany przez parlament, a dokładniej przez Sejm za zgodą Senatu i tylko przed Sejmem ponosi odpowiedzialność6. Warto w tym miejscu podkreślić, że to również Sejm właściwy jest do odwołania Rzecznika z urzędu w razie zaistnienia przesłanek skrócenia jego kadencji7. Co więcej, ciąży na Rzeczniku obowiązek corocznego informowania parlamentu o swojej działalności8. Niemniej jednak RPO w stosunku do organów administracyjnych, czy sądowniczych, charakteryzuje się samodzielnością i niezależnością9. Zgodnie z Konstytucją RP, nie jest związany w swojej działalności z żadnymi organami państwowymi10. Jako niezawisły, ma prawo do obiektywnej oceny i działania wolnego od wpływów zewnętrznych. Przysługuje mu także immunitet od odpowiedzialności karnej i pozbawienia wolności11. Jako samoistny organ państwowy, wyposażony zarówno w kompetencje konstytucyjne jak i ustawowe, działa we własnym imieniu12. 1.2. Rzecznik Praw Obywatelskich według ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich Uchwalona w 1987 r. ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich zawiera wiele szczegółowych postanowień dotyczących urzędu ombudsmana w Polsce. Jak już wyżej wspomniano, Konstytucja RP określa, że RPO powołuje parlament. Artykuł 3 RPOU zawiera dokładniejsze unormowanie tego procesu. Między innymi stanowi, że powołanie Rzecznika następuje na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy 35 posłów, a wyżej wspomniane poparcie Senatu dla uchwały Sejmu w tej sprawie nastąpić musi w przeciągu miesiąca od jej otrzymania13. Zgodnie z ustawą o Rzeczniku Praw Obywatelskich przed kandydatem na Rzecznika stawia się szereg wymagań. Musi posiadać on obywatelstwo polskie, odpowiednią wiedzę prawniczą, a także posiadać wystarczające doświadczenie zawodowe. Co więcej, powinien 40wyróżniać się „wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne” i wrażliwością społeczną. Nie są to jednakże precyzyjnie określone cechy, a jedynie ogólne wytyczne, których posiadanie przez poszczególnych kandydatów podlega ocenie Sejmu. Kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich trwa pięć lat i jest powtarzalna tylko raz14, jednakże w praktyce obserwuje się tendencję do jednorazowej kadencji bez ubiegania się o ponowny wybór15. W treści ślubowania składanego przed Sejmem, przyszły Rzecznik deklaruje m.in. wykonywanie powierzonych mu obowiązków bezstronnie, sumiennie i starannie. Sprzeniewierzenie się treści przysięgi jest jedną z podstaw wcześniejszego odwołania RPO z urzędu. Również w razie trwałej niezdolności Rzecznika do wykonywania obowiązków czy też „rezygnacji” ze stanowiska, Sejm podejmuje uchwałę i odwołuje ombudsmana16. Do przesłanek odwołania ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich zalicza także...