Abstrakt

I. Wprowadzenie  Rola arbitrażu handlowego w sporach pomiędzy przedsiębiorcami jest nie do przecenienia. Fakt ten podkreślają także liczby, które z roku na rok stale rosną. W 2013 r., jak wynika z udostępnych informacji prasowych, Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie rozpoznał ponad 350 spraw o łącznej wartości przekraczającej 1 mld złotych. Owe liczby nie wyglądają imponująco na tle innych krajów, ponieważ stanowią jedynie drobny odsetek spraw gospodarczych rozpoznawanych w Europie przez sądownictwo polubowne. Dla przykładu do Sądu Arbitrażowego przy Międzynarodowej Izbie Handlowej (International Chamber of Commerce), w samym 2013 r. zgłoszono 767 wniosków o przeprowadzenie postępowania arbitrażowego, a w co piątej sprawie wartość przedmiotu sporu przekroczyła milion dolarów1.  Choć arbitraż handlowy niesie za sobą wiele zalet, pośród których na pierwszy plan wysuwa się szybkość postępowania i model zbliżony do postępowania biznesowego, to wciąż nie jest instytucją, z której chętnie i powszechnie korzystają przedsiębiorcy. Nie bez znaczenia są także takie cechy sądownictwa polubownego jak zachowanie poufności oraz rozumienie przez arbitrów procesów gospodarczych. Jakikolwiek spór sądowy prowadzony przez spółkę, zwłaszcza tzw. spór wewnętrzny, świadczący o konflikcie jej wspólników, nie wpływa dobrze na wizerunek spółki i odstrasza od niej potencjalnych inwestorów czy klientów. Z kolei większe wyczucie problemów gospodarki przez arbitrów niż sędziów sądów powszechnych pozwala na powiązanie treści wyroku wydanego zgodnie z prawem oraz realiami gospodarczymi jego następstw dla spółki i osób trzecich2.81  Jednym z rozwiązań wskazanych powyżej problemów może okazać się wyłączenie kompetencji rozstrzygania sporów w tym zakresie przez sądy powszechne. Zgodnie z dyspozycją art. 1163 KPC, zamieszczony w umowie (statucie) spółki handlowej zapis na sąd polubowny dotyczący sporów ze stosunku spółki wiąże spółkę oraz jej wspólników, a sam wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta podlegają uznaniu lub stwierdzeniu wykonalności przez sąd państwowy3. Powstaje zatem pytanie o zakres sporów mogących powstać na tle stosunku spółki, które strony mogą poddać pod orzecznictwo sądu polubownego. Spory ze stosunków korporacyjnych spółek kapitałowych można z punktu widzenia ich charakteru prawnego podzielić na wiele różnych kategorii. Dla przykładu za A.W. Wiśniewskim4 możemy wyróżnić następujące spory: 1) pomiędzy akcjonariuszami a spółką, dotyczące świadczeń majątkowych (np. spory na tle pokrycia akcji, o wypłatę dywidendy...