Abstrakt

Uwagi wprowadzające  Zapis na sąd polubowny (umowa o arbitraż) jest podstawową instytucją sądownictwa polubownego1. Jego najważniejszym skutkiem jest przyznanie sądowi polubownemu kompetencji do rozstrzygnięcia powstałego lub mogącego powstać w przyszłości sporu, który został objęty przedmiotowym zakresem zapisu. Ponadto zapis na sąd polubowny stwarza względną, tj. uwzględnianą tylko na zarzut, przeszkodę dla rozpoznania i rozstrzygnięcia danego sporu przez sąd państwowy2. Zgodnie z art. 1165 § 1 KPC, w razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeżeli pozwany albo uczestnik postępowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Skutek ten nie nastąpi, gdy zapis na sąd polubowny jest nieważny, bezskuteczny, niewykonalny albo utracił moc, jak również wtedy, gdy sąd polubowny orzekł o swej niewłaściwości (art. 1165 § 2 KPC). Jednym z powodów utraty mocy zapisu na sąd polubowny jest złożenie przez strony zgodnych oświadczeń o jego rozwiązaniu3.91  Obecnie obowiązujące przepisy nie zawierają postanowień dotyczących umowy rozwiązującej zapis na sąd polubowny. Przedmiotową kwestię regulowało rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 29.11.1930 r. - Kodeks postępowania cywilnego4 w art. 498. Według art. 498 § 1 pkt 2 d. KPC zapis na sąd polubowny tracił moc w razie pisemnej umowy rozwiązującej. W świetle art. 498 § 1 pkt 2 d. KPC o wygaśnięciu zapisu orzekał postanowieniem na wniosek jednej ze stron po przeprowadzeniu rozprawy sąd państwowy, który byłby właściwy do rozstrzygnięcia sporu. Na tle KPC z 1964 r., jako podstawę kompetencji stron do rozwiązania zapisu na sąd polubowny w doktrynie przywołuje się obowiązującą w prawie cywilnym zasadę swobody umów5, wydaje się jednak, że właściwsze byłoby w tym kontekście wskazanie na leżącą u podstaw arbitrażu zasadę autonomii woli stron6.  Celem poniższych rozważań jest przedstawienie problematyki dotyczącej formy umowy rozwiązującej zapis na sąd polubowny w świetle polskiej krajowej regulacji prawnej. Wypowiedzi doktryny w tym przedmiocie są dość lakoniczne i często rozbieżne, należy ponadto zwrócić uwagę na to, że były wypowiadane na tle zmieniającego się stanu prawnego7. W zasadzie zgoda istnieje jedynie co do tego, że wobec braku stosownej regulacji dotyczącej formy umowy rozwiązującej zapis na sąd polubowny w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego, normujące problematykę czynności prawnych następczych, tj. art. 77 KC8. Brak natomiast...