Abstrakt

 Kwestia możliwości prowadzenia mediacji przez prawników (mediacja prawnicza, ang. lawyer-mediation)1 i psychologów należy do spornych w doktrynie, choć niewątpliwie w tych grupach zawodowych umiejętności komunikacyjne, negocjacyjne i mediacyjne odgrywają znaczącą rolę2. Część autorów stoi na stanowisku, że nie powinni oni być mediatorami3. Znaczna większość opowiada się jednak za możliwością prowadzenia przez nich mediacji4, czy wręcz podkreśla szczególną predyspozycję prawników do 49bycia mediatorami5, choć niektórzy wskazują przy tym na ogromne zagrożenie, jakie dla samych prawników może przynieść takie rozwiązanie6. Z kolei jeszcze inni wskazują, że w pewnych rodzajach spraw7, a w szczególności, gdy strony sporu uczestniczą w mediacji sądowej8 lub ewaluatywnym rodzaju mediacji albo gdy regulacja ustawowa mediacji jest rozbudowana, prawnicy lepiej spełnią zadania mediatorów niż osoby o innym wykształceniu9. Z kolei w odniesieniu do psychologów sceptycyzm brał się przede wszystkim z przypadków nie odróżniania przez nich mediacji od terapii10.  Również w praktyce możemy się spotkać z rozmaitymi rozwiązaniami dotyczącymi prowadzenia mediacji przez prawników i psychologów. Na przykład w USA w ramach programów mediacyjnych prowadzonych przy niektórych okręgowych sądach federalnych tylko prawnicy mogą być mediatorami11, natomiast przy innych sądach tego typu nie ma takiego ograniczenia12, co nie oznacza, że w wybranych z nich prawnicy nie mogą być 50mediatorami. Z kolei w większości z trzynastu federalnych sądów apelacyjnych w USA postępowanie mediacyjne jest prowadzone przez adwokatów pojednawczych, wywodzących się najczęściej z zawodów prawniczych13. Natomiast, jeżeli chodzi szczegółowo o mediacje rodzinne, to w USA w sektorze prywatnym w latach 90. XX w. 78% mediatorów wywodziło się spośród psychologów, psychiatrów oraz pracowników społecznych14. Odsetek ten w przypadku mediacji prowadzonych w ramach programów sądowych był jeszcze wyższy i sięgał 90%15. Natomiast prawnicy byli mediatorami rodzinnymi w 15% przypadków mediacji umownych, a tylko w 1% w przypadku mediacji sądowych16. Obecnie tendencje te cały czas się zmieniają17. Obserwuje się zwłaszcza potrzebę prowadzenia mediacji przez prawników w sprawach tzw. przyjaznych rozwodów (ang. friendly divorce), gdzie strony potrafią się porozumieć co do większości kwestii, a wymagają prawnej pomocy jedynie w niewielkim stopniu18. Zaznaczenia również wymaga, że już w 1984 r. amerykańska adwokatura przyjęła zasady wykonywania praktyki przez prawników pełniących funkcje mediatorów w sprawach rodzinnych, w których wyjaśniono różnice pomiędzy zadaniami mediatora oraz prawnika, a także, w których określono obowiązki, jakie ma mediator w związku z przestrzeganiem zasady świadomego udziału stron w mediacji i autonomii stron19. W Austrii większość mediatorów to psycholodzy, socjolodzy i prawnicy, którzy podejmują się prowadzenia mediacji na zasadzie dodatkowego zajęcia20. W Niemczech zdarza się, że prowadzenie mediacji wpisanych w ramy systemu sprawiedliwości jest ograniczone bądź też nie do prawników. Na przykład w landzie Badenii-Wirtembergii mediatorami w sądach mogą być wyłącznie notariusze i adwokaci, a w landach Nadrenii-Westfalii oraz Brandenburgii oprócz nich mediacje mogą prowadzić także rozjemcy (niem. Schiedsleute) oraz osoby prowadzące mediacje w organizacjach społecznych21. Generalnie...