Abstrakt

Wstęp  Zagadnienia mediacji nigdy nie były kluczową kwestią na gruncie socjologii, chociaż pojawiają się one w kontekście problemów związanych z konfliktami społecznymi. Można wskazać, że naukową istotą konfliktów społecznych na tym gruncie, było nie tylko analizowanie powstawania konfliktów, ich rozwoju i dynamiki, ale także sposobów ich rozwiązywania. Zagadnienia konfliktów społecznych stały się jedną z najważniejszych koncepcji rozwoju społecznego na gruncie teorii konfliktowej. Teoria ta, obok teorii funkcjonalnej, ewolucyjnej, wymiany, interakcyjnej, strukturalistycznej i krytycznej, weszła do kanonu klasycznych teorii socjologicznych1. W teorii konfliktowej, perspektywie socjologicznej akcentującej znaczenie napięć, podziałów i sprzecznych interesów, ważną rolę odgrywało zagadnienie istnienia nieuchronnych konfliktów, które prowadzą do rozwoju społeczeństw2, a takie nazwiska jak R. Dahrendorf3, czy L.A. Coser4, stały się wyznacznikiem spuścizny teorii konfliktowych K. Marksa i G. Simmela5.55  W związku z tym w socjologii i innych naukach społecznych przyjmuje się istnienie takich pojęć jak: konflikty, spory czy antagonizmy.  Należy jednak zaznaczyć, że konflikty i spory są zjawiskami społecznymi, występującymi we wszystkich społeczeństwach. Konflikty społeczne wyrastają na gruncie nagromadzonych sprzecznych emocji, a objawiają się wybuchem wrogich i antagonistycznych postaw6. Z kolei spór to konflikt ujawniony wobec otoczenia społecznego i poddany jego obserwacji7. Należy także przyjąć, że w języku potocznym, pojęcia te traktowane są zamiennie.  Tematem niniejszego opracowania jest wskazanie, jak kształtuje się zagadnienie mediacji w świetle rozwiązywania konfliktów, a także jakie jest wykorzystanie mediacji w działaniach praktycznych. W związku z tym opracowanie zostało podzielone na kilka części, z której pierwsza poświęcona jest pojęciu konfliktu na gruncie socjologii, druga mówi o sposobach rozwiązywania konfliktów, trzecia wskazuje na zagadnienia mediacji w świetle literatury przedmiotu, a czwarta, jako przykład, omawia wykorzystanie mediacji w działaniach praktycznych. Konflikt na gruncie socjologii. Wprowadzenie do tematyki  Etymologicznie, pojęcie „konflikt” oznacza z języka łacińskiego ustawiczne zderzanie się, walkę z kimś, bycie nękanym, od słowa conflictus – zderzenie dwóch rzeczy, spór przed sądem, kryzys8.   J. Mucha uważa, że jednoznaczne zdefiniowanie konfliktu nie jest możliwe, z uwagi na fakt istnienia przynajmniej trzech rodzajów konfliktów: strukturalnych, behawioralnych i psychologicznych. Konflikty strukturalne to tkwiące w strukturze społecznej systemy „niezgodności”, obiektywnie istniejące sprzeczności interesów, wzajemne wykluczanie się celów grupowych, spowodowane ograniczoną ilością pożądanych dóbr. Konflikty behawioralne to działania o znamionach walki społecznej, albo współzawodnictwa, to przekonanie, że cele stron nie są do pogodzenia. Konflikty psychologiczne to stany wrogości między grupami lub jednostkami9.   J. Penc wskazuje, że konflikt to ostre przeciwieństwo współpracy, dążenie do tego, by punkt widzenia jednej strony przeważył nad punktem widzenia drugiej strony, a jednocześnie, by stała się ona stroną pokonaną10. Według tego samego autora, w ostatnich latach zmieniają się poglądy na istnienie konfliktów. Coraz częściej uznaje się, że konflikty nie tylko pełnią funkcje dezintegrujące, ale także integrujące. 56Stają się one potrzebne we współczesnym świecie, po to, aby utrzymywać spójność wewnątrzgrupową. Pojawia się przy tym kwestia zarządzania konfliktami. Tradycyjne i współczesne poglądy na konflikty ilustruje tabela 1.   Tabela 1. Tradycyjne i współczesne poglądy na konflikty Tradycyjne poglądy na konflikty Współczesne poglądy na konflikty Konfliktów należy unikać. Konflikty są nieuniknione. Powodem...