Abstrakt

Wprowadzenie   W doktrynie prawa karnego, także w sprawach gdzie stroną postępowania jest nieletni, coraz większą uwagę zwraca się na cel restytutywny postępowania. Zauważyć można, że po modelu wymiaru sprawiedliwości nastawionym na wymierzenie sprawcy kary traktowanej głównie jako odpłata (model retrybutywny) oraz modelu skoncentrowanym na resocjalizacji sprawcy (model rehabilitacyjny, wychowawczy) uwidacznia się tendencja do podniesienia znaczenia naprawienia krzywdy wyrządzonej przestępstwem (model sprawiedliwości naprawczej)1. Zwolennicy sprawiedliwości naprawczej podkreślają, że na przestępstwo można i należy patrzeć jak na konflikt między pokrzywdzonym a sprawcą i głównym celem postępowania nie powinno być wymierzenie sprawcy kary – jako sprawiedliwej odpłaty, ale przede wszystkim uzmysłowienie sobie przez sprawcę krzywdy i danie mu możliwości jej naprawienia, co spełni cel postępowania, jakim jest m.in. resocjalizacja sprawcy.   Nadto, w modelu sprawiedliwości naprawczej zwraca się uwagę na fakt, że przestępstwo przynosi szkodę zarówno ofierze, jak i społeczeństwu. W konsekwencji interwencja sądu (państwa) powinna: - zaspokoić interesy ofiary poprzez zrekompensowanie jej szkody, - zapewnić sprawcy prawo do rzetelnego i sprawiedliwego procesu oraz możliwość zadośćuczynienia ofierze, - zapewnić społeczeństwu skuteczne środki kontroli i zapobiegania naruszeniu ładu społecznego i prawa2.41   Realizacji powyższych celów bez wątpienia służyć może również mediacja, stanowiąca próbę doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony, rozwiązania konfliktu karnego na drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale osoby trzeciej, neutralnej wobec stron i ich konfliktu, czyli mediatora, który wspiera przebieg negocjacji, łagodzi powstające napięcia i pomaga – nie narzucając jednak żadnego rozwiązania – w wypracowaniu porozumienia3. Dodać należy, że znamionują ją nie tylko dobrowolność i bezstronność, ale przede wszystkim akceptowalność porozumienia pomiędzy stronami.   Mediacja, która jest przeprowadzona w odpowiedni sposób, poprzez uwidocznienie sprawcy naganności jego zachowania, uświadomienie krzywdy, jaką wyrządził pokrzywdzonemu, wzmacnia funkcję restytucyjną postępowania, pozwala stronom na wypracowanie modelu dalszych swoich zachowań względem siebie, a przede wszystkim stanowi użyteczną metodę resocjalizacji sprawcy, jak również poprawia skuteczność i sprawność funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Skuteczność oraz sprawność wymiaru sprawiedliwości może, dzięki pozytywnym wynikom mediacji, wyrażać się w szybkim naprawieniu przez sprawcę skutków popełnionego czynu na rzecz ofiary oraz wygaszeniu zaistniałego konfliktu; równocześnie może znacznie usprawnić i skrócić bieg postępowania karnego, ograniczając zaległości w terminowym sądowym rozpoznawaniu spraw karnych4.   Szczególną rolę mediacja winna odegrać...