Abstrakt

ARTYKUŁ  O alternatywnych metodach rozwiązywania konfliktów (zwanych popularnie ADR) napisano wiele różnego rodzaju opracowań (w szczególności na temat mediacji)1. Podobna sytuacja ma miejsce w odniesieniu do roli i pozycji klasycznie rozumianego prawnika w ramach tych procedur2. Stosunkowo jednak rzadko można spotkać się z podejściem, które analizuje relacje ADR – profesjonalny prawnik, przez pryzmat kryzysu zaufania do klasycznego wymiaru sprawiedliwości oraz fundamentalnych założeń etycznych funkcjonowania zawodów prawniczych. Jak to bowiem słusznie zauważa m.in. K. Skowrońska dynamiczne zmiany, które zachodzą w prawie i społeczeństwie, stawiają wobec prawników liczne wymagania zarówno w zakresie ich dotychczasowej roli zawodowej, jak i ich kompetencji. Zmiany te skutkują także tym, że klienci oczekują od profesjonalnych pełnomocników, aby urzeczywistniali ideał sprawiedliwości utożsamiany z uczciwością oraz rzetelnością3. W niniejszym artykule chciałbym przedstawić dlaczego doszło do kryzysu wymiaru sprawiedliwości w jego tradycyjnym ujęciu oraz na ile profesjonalni prawnicy są przygotowani do rzetelnego stania na straży interesów klienta w ramach alternatywnych procedur rozwiązywania sporów.  Wydaje się, że rozpocząć należy od celnych spostrzeżeń przedstawionych w latach 90. XX w. przez L. Morawskiego, który stwierdził m.in., „iż dotychczas funkcjonujący 25jednolity wymiar sprawiedliwości odpowiadał potrzebom funkcjonalnie nie zróżnicowanych społeczeństw, w których struktura większości konfliktów i sporów była podobna; funkcjonalna dyferencjacja systemów społecznych musi zakładać funkcjonalnie zróżnicowany wymiar sprawiedliwości. (…) Podkreślenia wymaga także fakt zmiany samej struktury konfliktów w społeczeństwie. Obok tradycyjnych konfliktów dwubiegunowych, w których występują dwie strony o sprzecznych interesach, coraz większą rolę zaczynają odgrywać konflikty wielobiegunowe, w których występuje wiele stron o zróżnicowanych i nie dających się sprowadzić do wspólnego mianownika interesach. Procesy sądowe, ze względu na swoją złożoność oraz sformalizowanie, nie są w stanie pomóc w rozwiązaniu tak wysoce skomplikowanych konfiguracji interesów. Przyjąć można również założenie, że im bardziej złożony charakter mają konflikty, tym prostsze, tj. zapewniające większą swobodę porozumiewania się, formy procesowe muszą być użyte do ich rozwiązania. Sformalizowany proces sądowy z całą pewnością tego warunku nie spełnia. Zorientowane...