Abstrakt

Wprowadzenie  Na gruncie prawa ochrony inwestycji zagranicznych, jakie w ostatnich dziesięcioleciach ukształtowało się wolą państw wyrażoną w umowach międzynarodowych, ustalono dwie metody rozstrzygania sporów między inwestorem zagranicznym a państwem przyjmującym inwestycje. Takie spory rozstrzygane są w arbitrażu. Zapada wyrok, który państwo zobowiązało się respektować, a inwestor może go zaskarżyć przed sądem miejsca siedziby arbitrażu i dochodzić jego uznania przez sąd państwowy w innym kraju na podstawie Konwencji nowojorskiej, albo – w ramach systemu ICSID – na podstawie Konwencji waszyngtońskiej1, ma on moc prawomocnego wyroku sądu krajowego (a uchylenie tego wyroku możliwe jest jedynie na podstawie Konwencji).   Polubowny charakter ma druga metoda rozwiązywania sporu inwestycyjnego, tj. negocjacje i koncyliacje, które mają doprowadzić do zawarcia przez strony ugody. Choć negocjacje mogą być podjęte przez strony w każdym czasie, o ile wyrażą one taką wolę, w tym również po wszczęciu arbitrażu, co może spowodować zawieszenie postępowania na wniosek stron, to są one również „elementem systemu” rozwiązywania sporów inwestycyjnych ukształtowanego przez państwa w umowach międzynarodowych o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji zagranicznych. Zgodnie z postanowieniami wielu z tych umów, spór inwestycyjny może zostać poddany pod arbitraż międzynarodowy dopiero po upływie terminu przeznaczonego na przeprowadzenie negocjacji ugodowych. Kilkumiesięczny z reguły termin między zgłoszeniem roszczenia a wniesieniem pozwu w arbitrażu ma być wykorzystany przez strony na podjęcie próby znalezienia ugodowego rozwiązania. Umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji przewidują również załatwianie sporów inwestycyjnych w trybie formalnego postępowania koncyliacyjnego, które również może być wszczęte dopiero po wyczerpaniu trybu negocjacyjnego i po upływie określonego czasu od zgłoszenia roszczenia. Poza przedmiotem zainteresowania niniejszego artykułu pozostaje rozstrzyganie sporów dotyczących inwestycji zagranicznych przed sądami państwa przyjmującego inwestycje, gdyż z reguły jego stronami są inne podmioty niż wymienione wyżej, tj. nie inwestor zagraniczny i państwo, ale osoba prawa krajowego (osoba prawna, przez którą inwestor zagraniczny prowadzi inwestycję) oraz 63w postępowaniu administracyjnym – organ administracji albo, w razie dochodzenia odszkodowania na gruncie prawa cywilnego – Skarb Państwa.   Podejmując decyzję o zainwestowaniu kapitału w przedsięwzięcia gospodarcze za granicą, przedsiębiorcy na ogół zakładają, że inwestycja będzie trwała wystarczająco długo, by przynieść spodziewane zyski. Dla państwa zaś inwestycje zagraniczne na ogół oznaczają napływ nowoczesnych technologii produkcji i metod zarządzania, wzmocnienie rynku pracy, rozwój poszczególnych regionów i sektorów gospodarki narodowej, a osiągnięcie tych pozytywnych skutków inwestycji zagranicznych również wymaga czasu. Z jurydycznego punktu widzenia, rozwijanie i prowadzenie określonej działalności...