Abstrakt
Wprowadzenie Antropologiczny charakter konfliktów jest podstawą interdyscyplinarności badań nad nimi oraz nad sposobami ich opanowywania, jest powodem zajmowania się tą tematyką przez dyscypliny naukowe, które interesują się człowiekiem i jego relacjami z innymi ludźmi oraz z innymi podmiotami struktury społecznej, np. z organami administracji publicznej. Nauki społeczne mają zatem właściwie ten sam zakres przedmiotowy naukowej eksploracji, zawsze odnoszący się do aktywności osoby ludzkiej, a różnią się np. rodzajem stawianych pytań badawczych, co wydaje się trafnie komentować I. M. Wallerstein: „po cóż więc udawać, że wykonujemy odmienne zadania”1. Konflikt i metody zarządzania nim, m.in. negocjacje, mediacje, a także problematyka dyskursu, dialogu w sferze publicznej to zagadnienia wpisujące się w rdzeń badawczy nauk społecznych, w tym zwłaszcza filozofii, socjologii, psychologii, prawa czy nauki o polityce. Ta ostatnia na przykład pyta o związki takich pojęć, jak konflikt lub mediacja z podstawowymi kategoriami politologicznymi: władzą, polityką, rządzeniem, administrowaniem, sprawiedliwością, wolnością, społeczeństwem obywatelskim, demokracją, państwem czy administracją publiczną2. Rzeczywistość sfery administracji publicznej trafnie oddaje – sformułowana jeszcze pod koniec ubiegłego wieku – opinia Z. Kmieciaka, zgodnie z którą „jednym z wielkich wyzwań, które musi podjąć współczesna administracja publiczna, jest efektywne rozwiązywanie 63ujawniających się w rozmaitych sferach społecznej aktywności i w różnej skali konfliktów”3. Spory w obszarze działania administracji publicznej dotyczą współcześnie np. planów zagospodarowania przestrzennego, lokalizacji uciążliwych inwestycji, dziedziny ekologii, spraw konsumenckich, spraw podatkowych. Standardowe, uregulowane przepisami prawa formy reakcji organów administracji na tego typu konflikty to działania władcze i jednostronne – kosztowne oraz czasochłonne, a dodatkowo niezbyt skuteczne w definitywnym likwidowaniu konfliktów. Zaniechanie natomiast użycia wszelkich dostępnych narzędzi dialogu z obywatelami w sytuacji konfliktu coraz częściej obraca się przeciwko państwu i jego strukturom administracyjnym4. Wyzwaniem, przed którym staje więc dzisiaj administracja, jest implementacja alternatywnych form rozwiązywania sporów, w tym mediacji, do sfery administracji publicznej, przy czym należy jednocześnie podkreślić fakt istnienia pewnego zbioru sporów administracyjnych, których nie da się opanować inaczej niż drogą rozstrzygnięć administracyjnych lub sądowych. Na gruncie dyscyplin humanistycznych i społecznych w ostatnich dekadach zaproponowano nowe koncepcje prawa, państwa i polityki, odmienne od dotąd obowiązujących, a opartych na dominacji władzy nad obywatelem. Krytyce poddano zwłaszcza...