Abstrakt

I. Uwagi wprowadzające  Znaczenie sądownictwa polubownego w życiu społecznym oraz pozytywna rola, jaką odgrywa ono w rozwiązywaniu sporów i kształtowaniu stosunków prawnych, skłania do refleksji nad określeniem jego relacji w stosunku do sądownictwa państwowego. Staje się to istotne także w kontekście rozbieżnych poglądów doktryny dotyczących roli sądownictwa polubownego w stosunku do sądownictwa państwowego. Niektórzy autorzy2 widzą w sądach polubownych konkurencję, a nie uzupełnienie tradycyjnego wymiaru sprawiedliwości. Inni dostrzegają niewielki zakres spraw rozstrzyganych przez sądy polubowne w porównaniu z sądami państwowymi3.77  Problematyka relacji sądownictwa polubownego i państwowego wynika z samej istoty sądu polubownego. W doktrynie przyjmuje się, że do konstytutywnych cech sądu polubownego zalicza się jego niepaństwowy charakter, zgodną wolę stron jako źródło umocowania do rozstrzygnięcia sporu oraz zrównanie mocy prawnej wyroku sądu polubownego z wyrokiem sądu państwowego4. Szczególnie istotna wydaje się autonomia stron co do tego, jaki wybiorą sposób rozstrzygnięcia sporu, który między nimi wyniknął lub może wyniknąć w przyszłości. Przepisy procesowe przyznają stronom szeroki zakres uprawnień w sprawie polubownego rozwiązania sporu. Mogą one wpływać m.in. na wybór miejsca postępowania, powołanie arbitrów, sposób postępowania przed sądem polubownym czy sposób rozstrzygnięcia sporu. Wola stron nie jest jednak nieograniczona, a jej ograniczenie stanowią przepisy procesowe, które statuują instrumenty prawne pozwalające ingerować w działalność sądów polubownych5. Dlatego zakres, sposób, czas tejże ingerencji stanowi zasadniczy problem w rozważaniach dotyczących wzajemnych relacji między sądami polubownymi a państwowymi.  Pomimo dużego zakresu autonomii sądownictwa polubownego w stosunku do sądownictwa państwowego nie jest możliwe całkowite „rozerwanie” wzajemnych relacji, jakie zachodzą pomiędzy tymi dwoma rodzajami sądów, w kierunku niezależności sądów polubownych od państwowych. Sąd polubowny na mocy przepisów procesowych państwa zobligowany jest do współpracy z sądownictwem państwowym lub do poddania się jego nadzorowi. Konieczność podporządkowania się przepisom procesowym państwa przez sądy polubowne wynika z zasady terytorialności, która została wpisana w art. 1154 KPC. Wynika z niej, że przepisy Części piątej KPC stosuje się, jeżeli...