Abstrakt

Wstęp  Powszechnie uważa się, że od tego, w jaki sposób litewski sąd stosuje postanowienia ustawy o arbitrażu komercyjnym Republiki Litewskiej1 oraz Konwencji nowojorskiej z 1958 r. o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych2, zależy, czy spółki lub inwestorzy zagraniczni podczas zawierania umów z litewskimi podmiotami gospodarczymi przewidują możliwość rozstrzygania sporów zarówno w litewskich, jak i zagranicznych instytucjach arbitrażowych. Ponadto istotne jest to, czy litewskie podmioty gospodarcze więcej sporów do rozstrzygnięcia przekażą do krajowego sądu arbitrażowego.  Wiadomo, że zarówno stronom, jak i społeczeństwu wygodniej jest rozstrzygać spory bez interwencji osób trzecich – sądu. W litewskich sądach w 2010 r. wytoczono ponad 220 000 spraw cywilnych3. Litwa pod względem liczby spraw na 100 000 mieszkańców prawdopodobnie dorównała wielu państwom, a nawet je wyprzedziła. Stąd znaczna część sporów pomiędzy podmiotami przedsiębiorczymi mogłaby być rozstrzygana w trybie arbitrażowym. A więc od tego, w jaki sposób litewski sąd, a mianowicie – Litewski Sąd Apelacyjny oraz Litewski Sąd Najwyższy stosują ustawę o arbitrażu komercyjnym oraz Konwencję nowojorską oraz interpretują jej postanowienia, zależy zaufanie zarówno krajowych, jak również zagranicznych partnerów biznesowych do litewskich sądów.  Litewski Sąd Najwyższy w jednym swoim orzeczeniu podkreślił, że Litwa podczas ratyfikacji Konwencji nowojorskiej zobowiązała się do uznawania orzeczeń zagranicznych sądów arbitrażowych oraz zostając członkiem niniejszej konwencji zobowiązała się do należytego stosowania podstaw nieuznawania orzeczeń zagranicznych sądów arbitrażowych przewidzianych w art. V Konwencji nowojorskiej. W przypadku odmowy uznania orzeczenia zagranicznego sądu arbitrażowego na podstawie nieprzewidzianej w Konwencji95nowojorskiej lub w przypadku niewłaściwej interpretacji oraz zastosowania niniejszej konwencji doszłoby do naruszenia przez Litwę międzynarodowych zobowiązań4.  Temat artykułu jest aktualny, ponieważ poprzez analizę stanowiska Litewskiego Sądu Najwyższego dąży się do ustalenia, czy dla instytucji arbitrażu jest tworzona przychylna praktyka, która w oparciu o zawarte w aktach prawnych podstawy stworzyłaby dla stron realną możliwość wyboru prywatnego sposobu rozwiązywania sporów oraz budziłaby coraz większe zaufanie do nowoczesnego litewskiego systemu prawnego oraz sądu arbitrażowego jako alternatywnego systemu rozwiązywania sporów oraz jej części składowej, przyciągnęłaby inwestorów zagranicznych.  W pracy zastosowano metody logiczne (dedukcyjne), lingwistyczne, systemowe, porównawcze, statystyczne oraz historyczne.  Litwa praktycznie nie posiada literatury na ten temat, brak również jakichkolwiek badań. Niniejszy artykuł opiera się na pracach teoretyków i praktyków zagranicznych, m.in.: A. Redferna, M. Huntera i E.A. Schwartza. Temat pracy nie zostałby również wszechstronnie rozwinięty bez analizy praktyki sądowej.Kompetencja litewskich sądów pod względem jurysdykcji arbitrażowej  Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy o arbitrażu komercyjnym5 odwołanie od orzeczenia sądu arbitrażowego może być złożone w Litewskim Sądzie Apelacyjnym na podstawie wymienionej w art. 37 ust. 3 oraz 5 ustawy o arbitrażu komercyjnym. Artykuł 37 ust. 4 ustala cztery przypadki, które dopuszczają uchylenie orzeczenia arbitrażowego, jeżeli strona składająca odwołanie przedstawia dowody potwierdzające nieważność orzeczenia arbitrażowego. Artykuł 37 ust. 5 ustawy o arbitrażu komercyjnym przewiduje, że sąd powinien uchylić orzeczenie arbitrażowe, jeśli ustali, że przedmiot sporu nie mógł być przedmiotem postępowania arbitrażowego zgodnie z przepisami prawa Republiki Litewskiej lub orzeczenie arbitrażowe koliduje z porządkiem publicznym przewidzianym w prawie Republiki Litewskiej. Litewski Sąd Apelacyjny oddala odwołanie w przypadku złożenia go po upływie 3 miesięcy od przyjęcia orzeczenia arbitrażowego (art. 37 ust. 6 ustawy o arbitrażu komercyjnym). Postanowienie Litewskiego Sądu Apelacyjnego podlega zaskarżeniu w trybie kasacyjnym ustalonym w Dziale XVII lit. KPC6. Tryb uznawania oraz zezwolenia na wykonanie orzeczeń zagranicznych sądów arbitrażowych ustalają...