Abstrakt

I. Uwagi wstępne  Zagadnienie objęte tytułem niniejszej pracy od czasów międzywojennych nie stanowi popularnego przedmiotu zainteresowań polskiej doktryny i orzecznictwa. Temat ten sygnalizowany jest zazwyczaj przy okazji omawiania innych zagadnień prawnych, najczęściej dotyczących charakteru prawnego umowy o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Tymczasem kwestia mocy wiążącej umów procesowych ma istotne znaczenie nie tylko dla teorii prawa, ale przede wszystkim dla praktyki obrotu gospodarczego1. Bardzo często nabywcy wierzytelności i spadkobiercy stoją przed dylematem, czy są związani postanowieniami umów procesowych zawartych przez swoich poprzedników prawnych, czy też są uprawnieni dochodzić roszczeń przed sądem wybranym na podstawie właściwości przemiennej, uregulowanej w art. 31–371 KPC.   Przed przystąpieniem do szczegółowego omówienia zagadnienia objętego tematem niniejszego opracowania dla przybliżenia wagi problemu należy poczynić kilka uwag o charakterze ogólnym, dotyczącym ugruntowanej praktyki obrotu gospodarczego w zakresie wyznaczania sądu miejscowo właściwego do dochodzenia roszczeń.II. Praktyka przedsiębiorców w zakresie wyznaczania właściwości miejscowej sądu  W ostatnich latach obrót wierzytelnościami przeżywa prawdziwy rozkwit. Masowe skupowanie i przymusowe dochodzenie wierzytelności stało się sposobem prowadzenia działalności gospodarczej przez wielu przedsiębiorców. Podkreślić należy, że cesjonariusze, szacując i minimalizując koszty prowadzenia tego rodzaju przedsiębiorstw, wybierają do dochodzenia swoich roszczeń sąd, który znajduje się najbliżej ich siedziby (miejsca zamieszkania) lub też miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Funkcję39tę spełniają przepisy o właściwości przemiennej, które mają na celu ułatwienie osobie poszkodowanej dochodzenia roszczeń majątkowych przez stworzenie jej jak najdogodniejszego dostępu do sądu2.  Popularną podstawę wyznaczania właściwego miejscowo sądu do rozpoznawania danej sprawy stanowi art. 34 KPC w zw. z art. 454 KC. Stosownie do tego ostatniego przepisu, „powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jak też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, można wytoczyć także przed sąd miejsca wykonania umowy”. Miejsce to, według zgodnego stanowiska piśmiennictwa i orzecznictwa Sądu Najwyższego3, podlega określeniu przy zastosowaniu norm prawa materialnego, tj. z uwzględnieniem art. 454 KC, posługującego się terminem „miejsce spełnienia świadczenia”. Przepis ten stanowi, że należność dochodzona pozwem przez wierzyciela, jako pieniężny dług oddawczy, powinna być spełniona w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela w chwili spełniania świadczenia. W razie przelewu wierzytelności pieniężnej, dłużnik powinien dokonać zapłaty, jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest w umowie oznaczone, w miejscu zamieszkania lub w siedzibie nabywcy wierzytelności z chwili spełnienia świadczenia. Praktykę tę potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 14.2.2002 r.4.  Pojęcie spełnienia...