Abstrakt

Uwagi ogólne  W ostatnim czasie wzrosło znaczenie samoregulacji w sektorze bankowym, zwłaszcza w relacjach umownych nawiązywanych przez banki z klientami (kontrahentami), a przede wszystkim konsumentami. Dla zapewnienia efektywnej i skutecznej ochrony klientom, zwłaszcza konsumentom, na rynku usług bankowych, jako najbardziej rozwiniętego sektora rynku usług finansowych, istotne jest także, poza regulacjami prawnymi dotyczącymi tej ochrony (tzw. normami prawa materialnego1), prowadzenie przez sektor bankowy odpowiedniej polityki prokonsumenckiej, będącej gwarancją uczciwych i zdrowych zasad obrotu gospodarczego w tym sektorze. Przejawem tego są regulacje stwarzane oddolnie z inicjatywy samych instytucji finansowych, w tym banków, w postaci tzw. zasad dobrych praktyk. Banki nie mogą być bowiem postrzegane jako instytucje wrogie konsumentom i powinny same uruchamiać mechanizmy, które będą eliminować uciążliwe dla konsumentów nieuczciwe praktyki rynkowe. Poza tym bank jest instytucją zaufania63publicznego, która nie powinna wykorzystywać w relacjach z klientem swojej przewagi jako profesjonalny uczestnik rynku usług finansowych.  Na szczególną uwagę w dziedzinie bankowych stosunków obligacyjnych zasługują reguły deontologii zawodowej w postaci regulacji ogólnych – przede wszystkim: Zasad Dobrej Praktyki Bankowej2 (dalej: ZDPB) i Kanonu Dobrych Praktyk Rynku Finansowego3 (dalej: KDPRF) wspólnych dla wszystkich uczestników rynku finansowego oraz regulacji szczegółowych dotyczących pewnych kategorii usług bankowych – przede wszystkim: Rekomendacji dobrych praktyk na polskim rynku bancassurance w zakresie ubezpieczeń ochronnych powiązanych z produktami bankowymi4 oraz Rekomendacji Związku Banków Polskich dotyczącej dobrych praktyk w zakresie przenoszenia rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych dla klientów indywidualnych na polskim rynku bankowym5.Pojęcie kodeksów dobrych praktyk  W ustawodawstwie polskim nie było dotychczas definicji legalnej pojęcia „kodeks dobrych praktyk”. Została ona wprowadzona ustawą z 23.8.2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym6. Zgodnie z art. 2 pkt 5 PNPRU, kodeks dobrych praktyk to zbiór zasad postępowania, a w szczególności norm etycznych i zawodowych, przedsiębiorców, którzy zobowiązali się do ich przestrzegania w odniesieniu do jednej lub większej liczby praktyk rynkowych.   Ustawodawca w uzasadnieniu ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym uznał, że dobrowolność tworzenia i przestrzegania pewnych norm postępowania wskazuje, że kodeksy dobrych praktyk są instrumentami o charakterze samoregulacyjnym.  Samoregulacja (soft-regulatory system – SRO) jest często określana jako „miękkie prawo” (soft law) – zarówno bowiem źródło powstania kodeksów postępowania, jak również ich stosowanie i kontrola przestrzegania oparta jest na dobrowolnym przyjęciu przez przedsiębiorców. Kodeksy dobrych praktyk są normami postępowania o charakterze pozaprawnym (ich źródłem nie są przepisy prawne), którym jednak przyznano znaczenie prawne w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom. Istota samodyscypliny polega, z jednej strony, na dobrowolnym przyjęciu określonych zasad postępowania (samoregulacja), z drugiej zaś – na zbudowaniu odpowiedniego systemu zapewniającego ich przestrzeganie (samokontrola).64  Kodeksy dobrych praktyk przyjmują różne nazwy, np. kodeks postępowania, kodeks deontologiczny, kodeks etyczny. Ich swoistość wynika z tego, że stanowią one przeciwwagę dla mechanizmów regulacji prawnych ograniczających swobodę działania przedsiębiorców na rynku. Ograniczenia zawarte natomiast w kodeksach postępowania wprowadzane są dobrowolnie przez samych zainteresowanych przedsiębiorców, którzy są sygnatariuszami reguł postępowania w nich zawartych, dokonywanych przez zrzeszające się organizacje, związki zawodowe lub branżowe.Zasady Dobrej Praktyki Bankowej  Podstawowe znaczenie w dziedzinie bankowych stosunków obligacyjnych mają reguły deontologii...