Abstrakt

Wstęp Austriacki Kodeks postępowania cywilnego z 1.8.1895 r. wszedł w życie 1.1.1898 r. Od początku zawierał przepisy o postępowaniu arbitrażowym, które wyróżniały się poszanowaniem autonomii woli stron. Obok nieco wcześniejszych uregulowań niemieckich, rozwiązania austriackie stały się podstawą dla polskich przepisów o sądzie polubownym, zawartych w Kodeksie postępowania cywilnego z 29.11.1930 r., obowiązującym od 1.1.1933 r. Większość wprowadzonych wtedy przepisów o sądzie polubownym znalazła się także w polskim Kodeksie postępowania cywilnego z 17.11.1964 r. Stąd wynikała też daleko idąca zbieżność polskich i zachodnioeuropejskich uregulowań sądownictwa polubownego także w okresie PRL. Podstawowe znaczenie dla obecnego kształtu austriackiej regulacji sądownictwa arbitrażowego ma ustawa modelowa opracowana przez Komisję Międzynarodowego Prawa Handlowego ONZ (UNCITRAL) i zalecona w 1985 r. państwom członkowskim przez Zgromadzenie Ogólne tej organizacji jako wzorzec dla ustawodawców krajowych w zakresie problematyki arbitrażowej. W ciągu ponad dwudziestu lat oddziaływania tego modelu wiele państw przyjęło go do swoich porządków prawnych. Należą do nich także Polska i Austria. W ten sposób nadal występuje zbieżność ogólnego kształtu i bardzo wielu przepisów szczegółowych między polskimi i austriackimi uregulowaniami dotyczącymi arbitrażu. Najnowsza austriacka regulacja sądownictwa arbitrażowego pochodzi z 13.1.2006 r. Została ona umieszczona, zgodnie z austriacką tradycją, w szóstej części ustawy procesowej. Zachowuje dość wiernie podstawowy schemat ustawy modelowej UNCITRAL. Również w zakresie terminologii zbieżność z modelem międzynarodowym jest znaczna. Liczne przepisy należą więc do norm iuris dispositivi i są opatrzone zastrzeżeniem: "jeżeli strony nie uzgodnią inaczej". Podobnie jak przed nowelizacją z 2006 r. przepisy austriackiej ustawy procesowej mają zastosowanie zarówno do arbitrażu krajowego, jak i międzynarodowego, co stanowi jedną z wielu analogii w stosunku do rozwiązań przyjętych także w Polsce. Najbardziej oczywistym, zagranicznym tłem do porównań austriackiej regulacji arbitrażu wydają się odpowiednie przepisy niemieckie. Po pierwsze, z powodu języka niemieckiego, którym posługują się obydwaj ustawodawcy. Po drugie, ze względu na to, że przy pomocy tego samego modelu UNCITRAL reformowano prawo o podobnie długiej tradycji, sięgającej w obydwu przypadkach 2. poł. XIX w. Ustawodawca austriacki znajdował się w tym szczególnym położeniu, że dokonywał reform ponad osiem lat po analogicznej nowelizacji w Niemczech. Mógł więc w pełni skorzystać z niemieckiego tekstu i refleksji co do jego stosowania. W zakresie zastosowanej terminologii zwraca uwagę różnica polegająca na tym, że ustawa niemiecka operuje pojęciem "miejsce postępowania arbitrażowego" (Ort des schiedsrichterlichen Verfahrens), podczas gdy austriacka posługuje się bardziej tradycyjnym pojęciem "siedziba sądu arbitrażowego" (Sitz des Schiedsgerichts). Interesująca odmienność dotyczy także zastosowanej techniki legislacyjnej. Otóż obydwie ustawy przewidują, że zapis arbitrażowy można zawrzeć w formie osobnej umowy arbitrażowej albo klauzuli w innej umowie. Ustawodawca niemiecki nader konsekwentnie stosuje w swoim tekście wprowadzone wcześniej (§ 1029 ust. 1 ZPO) rozróżnienie. Wskutek tego w ustawie niemieckiej, w zależności od potrzeby, występują wszystkie trzy określenia: jedno ogólne (Schiedsvereinbarung – zapis arbitrażowy) i dwa szczególne (Schiedsabrede – samodzielna umowa arbitrażowa, Schiedsklausel – klauzula umowna). Tymczasem ustawodawca austriacki zadowala się zasygnalizowaniem takiego odróżnienia (§ 581 ust. 1 öZPO1) i w dalszym ciągu ustawy mówi konsekwentnie o zapisie arbitrażowym (Schiedsvereinbarung). Można uznać, że rozwiązanie austriackie nie prowadzi do utraty treści, a jest bardziej czytelne, zwłaszcza dla nieprofesjonalistów, do których przepisy dotyczące arbitrażu są przecież także skierowane. Pod względem uregulowanej materii ustawa austriacka odróżnia się od niemieckiej m.in. odrębnym, szczegółowym unormowaniem spraw z udziałem konsumentów oraz analogicznym do niego potraktowaniem spraw z zakresu prawa pracy.Przekład Sechster Teil der Zivilprozessordnung. Szósta księga Kodeksu postępowania cywilnego Besondere Arten des Verfahrens Szczególne rodzaje postępowania Vierter Abschnitt Schiedsverfahren Rozdział czwarty Postępowanie arbitrażowe Erster Titel Allgemeine Bestimmungen Tytuł pierwszy Postanowienia ogólne Anwendungsbereich Zakres stosowania § 577. (1) Die Bestimmungen dieses Abschnitts sind anzuwenden, wenn der Sitz des Schiedsgerichts in Österreich liegt. § 577. (1) Przepisy tego rozdziału stosuje się, jeżeli siedziba sądu arbitrażowego znajduje się w Austrii. (2) §§ 578, 580, 583, 584, 585, 593 Abs. 3 bis 6, §§ 602, 612 und 614 sind auch anzuwenden, wenn der Sitz des Schiedsgerichts nicht in Österreich liegt oder noch nicht bestimmt ist. (2) §§ 578, 580, 583, 584, 585, 593 ust. 3 do 6, §§ 602, 612 oraz 614 stosuje się także, jeżeli siedziba sądu arbitrażowego nie znajduje się w Austrii lub nie została jeszcze ustalona. (3) Solange der Sitz des Schiedsgerichts noch nicht bestimmt ist, besteht die inländische Gerichtsbarkeit für die im dritten Titel genannten gerichtlichen Aufgaben, wenn eine der Parteien ihren Sitz, Wohnsitz oder gewöhnlichen Aufenthalt in Österreich hat. (3) Dopóki siedziba sądu arbitrażowego nie jest ustalona, do wykonywania zadań sądu oznaczonych w tytule trzecim właściwe są sądy krajowe, jeżeli jedna ze stron ma w Austrii swoją siedzibę, miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu. (4) Die Bestimmungen dieses Abschnitts sind nicht auf Einrichtungen nach dem Vereinsgesetz zur Schlichtung von Streitigkeiten aus dem Vereinsverhältnis anwendbar. (4) Postanowień tego rozdziału nie stosuje się do instytucji przewidzianych w ustawie o stowarzyszeniach w celu rozwiązywania sporów ze stosunku stowarzyszenia. Gerichtliche Tätigkeit  Czynności sądu  § 578. Das Gericht darf in den in diesem Abschnitt geregelten Angelegenheiten nur tätig werden, soweit dieser Abschnitt es vorsieht. § 578. Sąd może dokonywać czynności w sprawach uregulowanych w tym rozdziale tylko wtedy, gdy ten rozdział to przewiduje. Rügepflicht Obowiązek podniesienia zarzutu  § 579. Hat das Schiedsgericht einer Verfahrensbestimmung dieses Abschnitts, von der die Parteien abweichen können, oder einem vereinbarten Verfahrenserfordernis des Schiedsverfahrens nicht entsprochen, so kann eine Partei den Mangel später nicht mehr geltend machen, wenn sie ihn nicht unverzüglich ab Kenntnis oder innerhalb der dafür vorgesehenen Frist gerügt hat.  § 579. Jeżeli sąd arbitrażowy nie zastosował się do jakiegoś postanowienia tego rozdziału, od którego strony mogą odstąpić, albo do jakiegoś uzgodnionego przez strony wymogu postępowania arbitrażowego, wtedy strona nie może podnieść takiego uchybienia, jeżeli nie uczyniła tego niezwłocznie po powzięciu o tym wiadomości albo w przewidzianym w tym celu terminie. Empfang schriftlicher Mitteilungen Doręczenie zawiadomień pisemnych § 580. (1) Haben die Parteien nichts anderes vereinbart, so gilt eine schriftliche Mitteilung an dem Tag als empfangen, an dem sie dem Empfänger oder einer zum Empfang berechtigten Person persönlich ausgehändigt wurde oder, wenn dies nicht möglich war, an dem sie am Sitz, Wohnsitz oder gewöhnlichen Aufenthalt des Empfängers sonst übergeben wurde. § 580. (1) Jeżeli strony inaczej nie uzgodniły, pisemne zawiadomienie uważa się za doręczone w dniu, w którym zostałoby ono wręczone osobiście adresatowi lub osobie upoważnionej do odbioru pism, albo - jeżeli było to niemożliwe - w dniu, w którym zostało oddane w siedzibie, miejscu zamieszkania lub miejscu stałego pobytu adresata. (2) Hat der Empfänger Kenntnis vom Schiedsverfahren und ist er oder eine zum Empfang berechtigte Person trotz angemessener Nachforschungen unbekannten Aufenthalts, so gilt eine schriftliche Mitteilung an dem Tag als empfangen, an dem eine ordnungsgemäße Übermittlung nachweislich an einem Ort versucht wurde, der bei Abschluss der Schiedsvereinbarung oder in der Folge vom Empfänger der anderen Partei oder dem Schiedsgericht gegenüber als Adresse bekannt gegeben worden ist und bisher nicht unter Angabe einer neuen Adresse widerrufen wurde. (2) Jeżeli adresat wie o postępowaniu arbitrażowym, a miejsce pobytu jego lub osoby upoważnionej do odbioru pism, pomimo stosownych poszukiwań, jest nieznane, wtedy pisemne zawiadomienie jest uważane za doręczone w dniu, w którym w zwykłym trybie byłoby możliwe poświadczone doręczenie w miejscu, które przy zawarciu zapisu arbitrażowego lub potem zostało podane drugiej stronie lub sądowi arbitrażowemu jako adres i dotąd nie zostało odwołane wraz z podaniem nowego...